Các phương pháp để điều trị u màng não là phẫu thuật, tia xạ và gần đây là phương pháp xạ phẫu bằng dao Gamma quay với nhiều ưu điểm vượt trội.
Về bệnh học, đa số các khối u màng não là lành tính, tuy nhiên do đặc điểm của các khối u màng não là phát triển lan man dọc theo màng não, bám dính vào các cơ quan tổ chức xung quanh như xương, mạch máu, thần kinh, vì vậy phẫu thuật đơn thuần đa số không lấy bỏ hết được tổn thương sẽ dẫn tới bệnh tái phát.
Xạ phẫu bằng dao Gamma quay (Rotating Gamma Knife) với ưu điểm định vị chính xác các tổn thương với sai số 0,1mm cho phép tiêu diệt tận ngóc ngách ẩn náu của tế bào khối u, giảm tối đa nguy cơ tái phát. Theo các nghiên cứu của Hiệp hội xạ phẫu Hoa Kỳ, Hiệp hội xạ phẫu quốc tế, tỷ lệ kiểm soát của bệnh lên tới 90-97% khi theo dõi 10-15 năm.
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu Bệnh viện Bạch Mai là cơ sở đầu tiên ở Việt Nam sử dụng hệ thống dao Gamma quay thế hệ mới nhất của Hoa Kỳ gắn với hệ thống CT, MRI mô phỏng. Từ tháng 7/2007 đến 9/2009, Trung tâm đã điều trị thành công cho hơn 150 trường hợp khối u màng não, đạt tỷ lệ kiểm soát bệnh cao đồng thời ít biến chứng, ít tác dụng phụ. Từ những kết quả thu được có thể khẳng định điều trị các khối u màng não bằng dao Gamma quay là phương pháp nhẹ nhàng, an toàn, đạt hiệu quả cao.
Hệ thống dao Gamma quay này cũng dựa theo nguyên lý của dao Gamma cổ điển là sự hội tụ chính xác của các chùm tia gamma từ nguồn Cobalt-60 vào tổn thương, nhưng thay cho mũ cố đinh nặng nề là hệ thống collimator quay quanh đầu bệnh nhân giúp giảm liều tối thiểu tại các cấu trúc lành xung quanh, hệ thống định vị tự động hoá có độ chính xác cao giúp cho việc điều trị thuận tiện, an toàn, chính xác và hiệu quả. Bệnh nhân chỉ cần gây tê tại chỗ và tỉnh táo trong suốt quá trình xạ phẫu, thời gian nằm viện ngắn. Nhiều bệnh nhân khỏi bệnh và cải thiện nhiều các triệu chứng lâm sàng trở lại sinh hoạt lao động bình thường, đặc biệt là các trường hợp không thể can thiệp bằng phương pháp khác nếu không điều trị bệnh nhân sẽ tử vong.
Chỉ định điều trị của Gamma quay đối với u màng não là:
- Các khối u màng não có kích thước dưới 5 cm
- Điều trị sau mổ các khối u màng não mà phẫu thuật mở không thể lấy hết được
- Các khối u màng não tái phát
- Các trường hợp chống chỉ định gây mê
Ưu điểm của phương pháp xạ phẫu Gamma quay đối với u màng não:
- Các khối u ở sâu trong não, các khối u nền sọ mà phẫu thuật không thể lấy bỏ hết
- Các khối u gần hay trong các cơ quan quan trọng như mạch máu, các dây thần kinh sọ, thân não...
- Có thể điều trị được nhiều khối u một lúc (thể NF2)
- Thực hiện xạ phẫu nhẹ nhàng, an toàn, bệnh nhân vẫn ăn uống bình thường, không phải gây mê, có thể ra viện ngay sau khi xạ phẫu
- Hiệu quả kiểm soát bệnh cao, ít tái phát.
Dưới đây là một số trường hợp u màng não được điều trị bằng dao gamma quay :
1. BN Nguyễn Đ. T, nam, 32 tuổi, xạ phẫu bằng dao Gamma quay, liều 12 Gy |  |
Trước điều trị: đau đầu, mờ mắt, u xâm lấn vào động mạch cảnh trong, tĩnh mạch xoang hang, bám chặt theo xương bướm, sát dây thị trái, không có khả năng lấy bỏ bằng phẫu thuật mở. | Sau điều trị Gamma Knife 12 tháng: u tan hết, hết đau đầu, thị lực bình thường |
2. Bệnh nhân Đinh T . V, 52 tuổi, vào viện vì đau đầu nhiều, nôn, tê yếu nửa người trái, chẩn đoán u màng não nền sọ chèn ép thân não, dây thị giác ; Bệnh nhân được xạ phẫu Gamma Knife liều 15 Gy.
MAI TRỌNG KHOA, VŨ HỮU KHIÊM VÀ CS
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai