Những ứng dụng mạnh mẽ về khoa học công nghệ trong lĩnh vực điều trị ung thư ngày càng mang lại nhiều hơn những hy vọng sống và sống có chất lượng cho những bệnh nhân này. Sự hiện diện của kỹ thuật PET/CT kết hợp với kỹ thuật xạ trị điều biến liều với máy gia tốc tại Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai đang trở thành cứu cánh cho nhiều người bệnh, đây cũng là một trong những phương pháp điều trị ung thư tiên tiến nhất trên thế giới. Chúng tôi xin ghi lại những ý kiến của PGS.TS. Mai Trọng Khoa - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, Giám đốc Trung tâm về kỹ thuật này.Nơi đầu tiên trong cả nước sử dụng hình ảnh PET/CT mô phỏng để lập kế hoạch xạ trị gia tốc 3D và xạ trị điều biến liều (IMRT)
Cùng với những kinh nghiệm trên lâm sàng, các thiết bị chẩn đoán hình ảnh như chụp Xquang, CT, cộng hưởng từ... là những biện pháp quan trọng phát hiện nhiều bệnh lý phức tạp, trong đó có ung thư. Những năm gần đây, sự phát triển mạnh mẽ của y học hạt nhân đã tạo ra những bước đột phá trong nhiều lĩnh vực như tim mạch, thần kinh và đặc biệt là trong ung thư... Hàng loạt các thiết bị hiện đại giúp chẩn đoán sớm và chính xác ung thư được sử dụng như SPECT, SPECT/CT, PET, PET/CT...
Xạ trị là một trong các phương pháp cơ bản để điều trị ung thư. Để có kết quả xạ trị tốt, việc xác định chính xác vị trí, thể tích khối u... là điều hết sức quan trọng mà các bác sĩ ung bướu chúng tôi phải quan tâm. Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực y vật lý, sự xác định các thể tích cần xạ trị đã có những bước tiến dài, ban đầu chỉ là những hình ảnh 2D, tiếp đến hình ảnh giải phẫu 3D trên CT, cộng hưởng từ (MRI) mô phỏng. Gần đây, kỹ thuật chụp hình PET/CT cho các hình ảnh tổn thương ở mức độ tế bào, mức độ phân tử sớm và chính xác hơn nhiều so với hình ảnh cấu trúc giải phẫu mà CT hay MRI cung cấp.
Nhiều loại ung thư đã được điều trị như: ung thư đầu mặt cổ, ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư trực tràng... Chúng tôi đã chuẩn hóa được quy trình lập kế hoạch xạ trị gia tốc trên hình ảnh PET/CT mô phỏng. Đến nay, các kết quả điều trị đều an toàn và hiệu quả. Trung tâm chúng tôi là nơi đầu tiên trong cả nước sử dụng hình ảnh PET/CT mô phỏng để lập kế hoạch xạ trị gia tốc 3D và xạ trị điều biến liều (IMRT) cho bệnh nhân ung thư.
- Từ tháng 8/2009, Bệnh viện Bạch Mai là nơi đầu tiên trong cả nước sử dụng hình ảnh PET/CT mô phỏng lập kế hoạch xạ trị gia tốc 3D và điều biến liều.
- Đã có trên 30 bệnh nhân ung thư như: ung thư đầu mặt cổ, phổi, thực quản, trực tràng điều trị có kết quả tốt bằng kỹ thuật PET/CT kết hợp xạ trị điều biến liều.
- Thời gian điều trị từ 1 tháng đến vài tháng tùy theo từng loại bệnh.
- PET/CT sắp được hưởng Bảo hiểm y tế.
- Bệnh viện Bạch Mai đã được phê duyệt dự án xây dựng và mở rộng Trung tâm y học hạt nhân và ung bướu cùng Trung tâm tim mạch trẻ em.
Giúp phát hiện sớm ung thư ngay từ mức độ tế bào, phân tử
PET là kỹ thuật ghi hình theo nguyên tắc chuyển hóa, ở mức độ tế bào, mức độ phân tử. PET giúp ghi hình được khối u một cách khá đặc hiệu với cả thông tin về chuyển hóa và hình ảnh giải phẫu của khối u ở giai đoạn rất sớm so với một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác. Kết hợp máy PET với máy CT trong cùng một hệ thống, khi chụp hình bệnh nhân đồng thời vừa được chụp CT vừa được chụp PET. Ta thu được hình ảnh CT (hình ảnh cấu trúc rõ và sắc nét) và hình ảnh của PET (hình ảnh chức năng và chuyển hóa ở giai đoạn rất sớm) sẽ cho những thông tin rất có giá trị với độ nhạy, độ đặc hiệu và độ chính xác cao. Kỹ thuật PET/CT còn giúp phát hiện sự tái phát và di căn do ung thư, đánh giá được hiệu quả sau điều trị ung thư, mô phỏng để lập kế hoạch xạ trị...Sử dụng hình ảnh PET/CT để làm mô phỏng trong xạ trị sẽ giúp xác định được thể tích khối u sinh học và thể tích đích sinh học cần xạ trị. Từ đó, việc lập kế hoạch xạ trị chính xác hơn và mang lại hiệu quả cao hơn. Với hệ thống phần mềm kết hợp giữa PET/CT và xạ trị điều biến liều thì thể tích khối u được tiêu diệt triệt để nhất, đồng thời hạn chế thấp nhất ảnh hưởng tới các tế bào lành xung quanh.
Giải phẫu bệnh được xem là \"tiêu chuẩn vàng\" trong chẩn đoán ung thư. Nhưng trong nhiều trường hợp rất khó hoặc không thể lấy mẫu bệnh phẩm làm sinh thiết hoặc người làm sinh thiết lấy không đúng chỗ có tế bào ác tính thì cũng không cho kết quả chính xác, đây là những khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị. Chụp PET/CT sẽ giúp xác định được vùng tổn thương, từ đó giúp định vị chính xác để sinh thiết. Chúng tôi cũng đã có công trình nghiên cứu so sánh sự phù hợp giữa kết quả chụp PET/CT với kết quả giải phẫu bệnh phát hiện \"ung thư phổi không tế bào nhỏ\". Kết quả cho thấy sự phù hợp giữa PET/CT và giải phẫu bệnh là 96,8%.
Bệnh nhân được tiếp cận kỹ thuật hiện đại như ở các nước tiên tiến
PET/CT chưa được ứng dụng rộng rãi trên thế giới, mà mới tập trung ở các nước phát triển như Hoa Kỳ, Đức, Pháp, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc... Gần đây, một số nước trong khu vực châu Á đã có thiết bị này như Singapore, Thái Lan, Philippine, Trung Quốc...
Sử dụng hình ảnh của PET/CT để lập kế hoạch xạ trị điều biến liều (IMRT) là một bước tiến vượt bậc trong điều trị ung thư trên thế giới và được chúng tôi ứng dụng. Tại khu vực châu Á, chỉ có một số nước áp dụng thành công kỹ thuật PET/CT mô phỏng trong lập kế hoạch xạ trị điều biến liều như Nhật Bản, Hàn Quốc..., một số nước khác chưa thực hiện kỹ thuật này. Chúng ta có thể tự hào là đã áp dụng thành công kỹ thuật này để điều trị cho bệnh nhân ung thư mà không cần ra nước ngoài.
Tại Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai, không chỉ có PET/CT mà còn một số kỹ thuật tiên tiến khác đã được ứng dụng. Vì thế người bệnh ngày càng được tiếp cận với các phương pháp điều trị như ở các nước phát triển nhưng với chi phí rẻ hơn nhiều. Một bộ phận bệnh nhân có điều kiện về kinh tế vẫn chọn ra nước ngoài điều trị, có thể họ chưa biết có những kỹ thuật tiên tiến được áp dụng ngay trong nước hoặc họ lựa chọn nơi có dịch vụ phòng ốc chất lượng cao mà hiện tại ở Việt Nam chưa đáp ứng được.
Hình ảnh trên phim CT thông thường (hình bên trái) không phân biệt được rõ ràng tổ chức u ác tính hay vùng xẹp phổi (không có tế bào ác tính). Nhưng trên hình ảnh PET/CT (hình bên phải) lại phân biệt rõ tổ chức u ác tính (vùng màu sáng), vùng xẹp phổi (mũi tên màu vàng).
Hiện nay, các bệnh viện ung bướu trên cả nước đều trong tình trạng quá tải, trong khi hầu hết các bệnh viện tuyến tỉnh chưa có chuyên khoa này. Chúng tôi rất mong muốn được ngày càng có nhiều cơ sở điều trị ung bướu và sẵn sàng chuyển giao những kỹ thuật tiên tiến nhất để phục vụ người bệnh.
Hà Anh - skđs