Động vật trị liệu, hay còn gọi là điều trị hỗ trợ bằng thú nuôi, là một chương trình có qui cũ với sự giúp đỡ và hiện diện của thú nuôi. Chính những con vật nuôi duy trì và cải thiện tình trạng sức khoẻ của nhiều rối loạn khác nhau ở bệnh nhân về thể chất cũng như nhận thức, tâm lý hay xã hội.
Động vật trị liệu khác với những gì mà người ta thường nghĩ là chỉ dùng để nuôi, để tiêu khiển cho người. Khác với liệu pháp thú nuôi, hoạt động được hỗ trợ của thú nuôi được thực hiện trong nhiều hoàn cảnh khác nhau( trong dưỡng đường, trường học, nơi khác), có lợi cho sức khoẻ.
Trong nhiều nghiên cứu cho thấy, việc đối xử tốt với thú nuôi có lợi cho sức khoẻ : giúp chúng ta giảm stress, phục hồi sức khoẻ sau phẫu thuật tốt hơn, huyết áp giảm hơn,. v.v.
Hôm qua và hôm nay
Những bằng chứng trước đây cho thấy rằng việc dùng vật nuôi để trị bệnh có hiệu quả ở những người bệnh bị rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, chính kỹ thuật điều dưỡng giữ vai trò trung tâm trong điều trị. Florence Nightingale, là người sáng lập kỹ thuật điều dưỡng hiện đại, và cũng là người đi tiên phong trong việc dùng vật nuôi để cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Trong suốt thời gian chiến tranh Crimée (1854-1856), người ta đã nuôi một con rùa tại bệnh viện, bởi vì bà cho rằng chính những cử chỉ của rùa đã làm cho trẻ có thái độ triều mến, và rùa có khả năng làm cho con người giảm lo âu.
Một nhà tâm lý học người Mỹ khác là Boris M. Levinson được coi là cha đẻ của phương pháp điều trị tâm lý bằng vật nuôi. Trong những năm 1950, ông đã đưa ra báo cáo đầu tiên về việc dùng vật nuôi để điều trị các rối loạn tâm lý. Ngày nay, liệu pháp điều trị các rối loạn tâm thần bằng vật nuôi cũng đã ra đời. Có nhiều tổ chức, cơ sở nuôi thú đã giúp đỡ những cơ sở y tế thành lập những chương trình nuôi thú chuyên đào tạo trong lĩnh vực này.
Khả năng của loài vật
Theo nhiều nhà nghiên cứu, khả năng trị bệnh của những con vật( động vật trị liệu) đối với sức khoẻ con người đã chỉ rõ mối quan hệ con người- con vật, điều này góp phần làm tăng lòng tự trọng, làm hoàn hảo cho nhu cầu về mặt tình cảm và tâm lý của chúng ta, cũng như nhu cầu cảm giác được yêu \"vô điều kiện\" của ta, cảm thấy mình trở nên có ích, có mối liên hệ với thiên nhiên.v.v.
Vì mối thiện cảm tự nhiên mà nhiều người dành cho loài vật, người ta coi sự hiện diện của loài vật là một yếu tố quan trọng để giảm stress, sự hỗ trợ về mặt đạo đức để vượt qua những lúc khó khăn (như có tang), cũng như phương tiện để thoát khỏi cô quạnh và truyền đạt những xúc cảm.
Người ta cũng tin tưởng rằng sự có mặt của loài vật có tác dụng như một chất xúc tác, góp phần làm thay đổi cách cư xử của cá thể và dùng làm phương tiện để tiến xa hơn. Chẳng hạn, trong khuôn khổ của tâm lý liệu pháp, có thể là một người bị buồn bã hay giận dữ, nhưng khi nhìn thấy loài vật, họ sẽ có những tình cảm riêng đối những con vật này và cảm thấy bớt giận.
Chó, mèo, ngựa, cá, chim...
Trong phương pháp điều trị tâm lý bằng thú nuôi, người ta thường sử dụng chó, vì chó dễ vâng lời, dễ vận chuyển và dễ huấn luyện, và thường thì người ta cũng rất có cảm tình đối với chó. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng một con cá màu đỏ thay cho mèo hay những con vật nuôi trong trang trại ( bò sữa, heo...) hay nuôi một con rùa.! Tuỳ theo nhu cầu của các nhà tâm lý trị liệu bằng thú nuôi, mà một số loài vật cần phải được huấn luyện thêm những cử chỉ đặc biệt hay nhằm đáp ứng những đòi hỏi đặc biệt.
Ở nhà
Dường như chỉ cần quan sát một con cá đỏ trong bể nuôi sẽ làm bạn an lòng và cảm thấy khoẻ hơn, vì chúng có tác động tích cực lên sức khỏe về mặt thể chất cũng như tinh thần. Những gì có liên quan đến lợi ích hiện tại của vật nuôi trong nhà, đó là những bằng chứng hết sức thuyết phục. Người ta ghi nhận những tác dụng tích cực lên hệ tim mạch, giảm stress, huyết áp, nhịp tim; và cải thiện tính khí, nhất là ở những người trầm cảm, đúng như những ý tưởng, khi những người bệnh trầm cảm nhìn thấy vật nuôi, họ cảm thấy khoẻ hơn. Kết quả nghiên cứu tác động về mặt xã hội của động vật nuôi trong bối cảnh gia đình chứng minh rằng vật nuôi làm cho những thành viên trong gia đình xích lại gần nhau hơn .
Một nghiên cứu được thực hiện tại trường Đại học Pennsylvania cho thấy rằng, có mối liên hệ đáng kể giữa sự hiện diện của vật nuôi trong nhà và tuổi thọ con người, nhất là ở những người bị bệnh mạch vành. Erika Friedman và đồng nghiệp đã thực hiện nghiên cứu vào năm 1980, cũng đã báo cáo rằng có vật nuôi trong nhà là một nhà tiên tri quan trọng.
Cuối cùng, một nghiên cứu khác cho thấy rằng sự hiện diện của vật nuôi có thể là một sự kích thích có hiệu quả để giữ được vóc dáng, giảm âu lo và trầm cảm, cải thiện khả năng tập trung.
Bản năng bảo vệ, tình cờ hay có yếu tố tinh thần ?
Có vô số những câu chuyện như vậy nói về vật nuôi trong nhà hay những động vật hoang dã , từ con chó đến khỉ có dạng như người, từ con chồn hôi cho đến voi, đã tìm gặp lại chủ nó và thậm chí cứu người mà không thể giải thích điều gì đã mách bảo chúng làm như vậy. Người ta nói rất nhiều về bản năng sống còn, tình cảm không thể suy xiển được của vật nuôi dành cho \"chủ\" nó và thậm chí có điều gì đó có lẽ gắn kết tinh thần của người và vật với nhau.
Nhóm nghiên cứu của bác sĩ Aaron H. Katcher, thuộc trường đại học thú y Pennsylvania School đã quan sát thấy rằng 98 % những người chủ của con chó nói chuyện được với vật nuôi của mình( dĩ nhiên con vật chỉ biết nghe và vâng lời theo), 75 % nghĩ rằng những con vật nuôi nhạy cảm với tính khí và xúc cảm của chủ nó và 28 % tin tưởng vào chủ nó. Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng lợi ích có được từ việc nuôi thú là không phải xa vời.
Như mọi trường hợp, dường như người ta cảm thấy ấm cúng và nồng nhiệt trong giao tiếp, và cảm thấy \" hiểu và nhận biết rõ hơn\" khi trong nhà có nuôi thú.
Áp dụng trong điều trị
Phục hồi chức năng.
Càng gợi lên các phản ứng tâm lý tích cực, vật nuôi cũng có thể là một tác nhân để củng cố niềm tin một cách hiệu quả cho những người bị tật nguyền. Những hoạt động như chải lông, chăm sóc ngựa, và sau đó nâng chú ngựa con lên, cho phép cải thiện khả năng tâm thần vận động, sức cơ và cân bằng, và hơn nữa, còn cung cấp thêm sự nâng đỡ về mặt tâm lý. Chẳng hạn, trong khuôn khổ của điều trị phục hồi chức năng, một người trẻ bị liệt tứ chi, được tập luyện tương tác với những chú chó (ra lệnh, chơi banh vv.), và người này đã hồi phục được giọng nói và một cánh tay phải của mình.
« Bạn hãy tập liệu pháp thú nuôi cho tôi nhé! » Trong một bối cảnh tâm lý liệu pháp, trước tiên cần phải đánh giá người bệnh trước khi lập kế hoạch điều trị. Lúc đầu, không cần thiết phải có sự hiện diện của thú nuôi; giữ thú nuôi ở xa, chẳng hạn, nhốt thú trong chuồng, cho đến khi nhà tâm lý trị liệu thấy cần phải đem ra để tập. Để xử lý vấn đề quan hệ, như thiếu lòng tin và sự tự tin chẳng hạn, từ đó có thể đánh giá khả năng khẳng định của người bệnh. Sau đó, yêu cầu người bệnh ra lệnh cho con chó như bảo con chó nằm xuống, ngồi dậy, chạy lại, v.v. Nếu như giọng nói của người bệnh không thể nghe được thì con chó sẽ không động đậy gì. Từ tình huống này, nhà tâm lý trị liệu sẽ điều chỉnh bài tập nhằm tăng cường khả năng khẳng định của người bệnh, cho đến khi con chó biết vâng lời.
Tâm lý trị liệu và ngày nằm viện
Sự tiếp cận cũng có thể được kết hợp với một hình thức tâm lý trị liệu mang tính nhân bản. Nhờ vào phương pháp này, những người hay âu lo hay những người thiếu tự chủ cũng có thể cải thiện khả năng hoà nhập xã hội. Do phát triển mối gắn kết niềm tin vào loài vật, những phương pháp này cũng có thể chuyển những tình cảm an toàn này dần sang mối quan hệ giữa người bệnh và nhà tâm lý trị liệu, sau đó là những người gần gũi bệnh nhân. Theo những kinh nghiệm có được từ cá heo, những trẻ mắc bệnh tự kỷ sẽ tự mở ra với thế giới bên ngoài, chúng phát triển khả năng tập trung của mình, khả năng bắt chước và trí nhớ.
Xung quanh trẻ em
Một áp dụng khác đặc biệt rất hay là dùng vật nuôi để an ủi người bệnh đang nằm điều trị tại bệnh viện, nhất là bệnh nhi. Một chiến lược được Bệnh viện Trường Đai học Québec, tại Canada đưa ra, dường như có kết quả rất tốt. Những trẻ đang mắc bệnh ung thư, có thể cảm thấy dễ chịu khi một ngày cùng vui đùa với chú chó dễ thương cho cùng chung một buồng như một buồng thật sự dành cho trẻ. Xét về khiá cạnh y học, mục đích là giúp cho trẻ mau khỏi (thể chất, tâm lý và xã hội), và giúp cho trẻ dễ nhận thức hơn và tin tưởng hơn vào điều trị -trong khi đó trẻ thường có khuynh hướng tự thu mình vì đau đớn lo lắng và tuyệt vọng. Đứng trên quan điểm trẻ em, khi trẻ tập trung chơi đùa với chú chó như vuốt ve, cười giỡn thường trẻ sẽ quên đi buồn nôn, đau do chích trong nhiều giờ...
Những nghiên cứu
Có nhiều nghiên cứu đã cho thấy lợi ích của phương pháp điều trị bằng thú nuôi, nhất là:
Phục hồi chức năng dối với những người bị tật nguyền, mất khả năng trong một thời gian dài;
Ở những người bị bệnh Alzheimer;
Trong tâm lý và tâm thần liệu pháp để điều trị những bệnh như :
-rối loạn trong các mối quan hệ (stress, tự ti, thiếu tự tin);
-những vấn đề về cư xử (bạo lực, hiếu động, phạm pháp, giảm tập trung);
-những vấn đề về sức khoẻ tâm thần
Theo một tổng hợp từ các nghiên cứu được thực hiện năm 1999 đã kết luận những lợi ích khi có sự hiện diện của thú nuôi, sự tham gia chăm sóc của y tá cũng có thể đảm nhận một vai trò tích cực trong việc bố trí chương trình cho có hiệu quả. Vì vậy, mặc dù là công việc đi tiên phong, như Florence Nightingale đã khuyến cáo sự có mặt của thú nuôi trong mội trường điều trị bệnh. Tuy nhiên, việc đưa thú vào bệnh viện và các cơ sở y tế vẫn còn là ngoại lệ.
Hơn nữa, một người sợ thú họ sẽ không tin là biện pháp trị liệu bằng thú nuôi đem lại kết quả tốt. Ngược lại, dường như nổi lo sợ này có thể là một động lực để phát hiện ra những gì có hại cho sự phát triển của chúng ta.
Thực hành
Liệu pháp thú nuôi được thực hiện trong những bối cảnh rất đa dạng, ở những bệnh nhân khác nhau trong bệnh viện, các cơ sở y tế, các trung tâm lớn, các cơ sở chuyên khoa dành cho trẻ khuyết tật, cũng như tại các trường học, trại giam những người phạm tội, cũng như các cơ sở tư nhân. Giá cả của liệu pháp này dao động trong khoảng từ 35-70 USD/giờ.
Một chức danh không được công nhận
Vì chức danh của nhà điều trị bằng thú nuôi không được bảo vệ cũng như không được pháp luật thừa nhận, cho nên khó có thể phân biệt được chức danh này với các chức danh khác trong hoạt động được hỗ trợ bằng thú nuôi. Người ta cũng nhận thấy rằng, nhà động vật liệu pháp trước tiên họ cũng phải được đào tạo cơ bản về kiến thức sức khoẻ hoặc cần có sự trợ giúp của y tá, y sĩ, vật lý trị liệu, phục hồi chức năng, tâm lý trị liệu, tâm thần học, sửa giọng, xã hội học.v.v.
Đào tạo nghề
Các bạn cũng có thể dễ dàng tìm thấy trên Internet những trường học có đào tạo nghề trị bệnh bằng vật nuôi. Có thể đó là chương trình dành cho mối quan hệ giữa người-động vật, chương trình học tại chỗ cho các cơ sở y tế, hay có thể đào tạo lâu hơn, đến 2 năm .
Theo the animal therapy/bacsigiadinh