Con người có 2 hố chậu: phải và trái. Trong hố chậu đều có các cơ quan gọi là phủ tạng. Hố chậu trái gồm có có đại tràng xuống, niệu quản trái, phần phụ (nữ giới)... Hố chậu phải có đại tràng lên, manh tràng, ruột thừa, niệu quản phải, phần phụ( nữ giới)... Gần với 2 hố chậu còn có vùng dưới rốn. Dưới rốn có ruột già (đại tràng), trực tràng. Đau hố chậu phải là một triệu chứng hay gặp và nó biểu hiện của nhiều bệnh khác nhau, có bệnh mang tính chất mạn tính, có bệnh chỉ thoáng qua nhưng có bệnh mang tính chất cấp tính, nguy hiểm. Đau hố chậu trái cũng có một số bệnh và cũng rất dễ nhầm lẫn, gây rắc rối cho việc chẩn đoán và điều trị.
Những bệnh có thể gặp khi đau hố chậu phải
Viêm ruột thừa cấp tính: viêm ruột thừa cấp tính của hầu hết người trưởng thành thường có biểu hiện là đau hố chậu phải kèm theo có thể có buồn nôn hoặc nôn, bí trung - đại tiện, sốt nhẹ. Nếu làm một số xét nghiệm và cận lâm sàng như công thức máu thấy bạch cầu tăng cao; siêu âm ổ bụng có thể thấy ruột thừa sưng to, có dịch ổ bụng; chụp X-quang ổ bụng không chuẩn bị có thể thấy đám mờ vùng hố chậu phải hoặc quanh manh tràng. Tuy vậy, có một số trường hợp viêm ruột thừa nhưng đau xuất phát đầu tiên từ thượng vị rồi sau đó mới khu trú ở hố chậu phải. Viêm ruột thừa ở trẻ em thì còn phức tạp hơn, khó chẩn đoán hơn, bởi vì chưa chắc đã đau ở hố chậu phải ngay từ đầu mà đau thượng vị hoặc quanh rốn; có thể có tiêu lỏng hoặc tiêu chảy. Khi ruột thừa viêm bị vỡ thì vùng hố chậu phải sẽ đau dữ dội.
Sỏi niệu quản phải: sỏi niệu quản có thể có một bên nhưng cũng có thể gặp sỏi niệu quản 2 bên. Nếu bị sỏi niệu quản phải thì cơn đau của sỏi niệu quản có khi chỉ đau âm ỉ nhưng có khi đau quằn quại ở vùng hố chậu phải. Đau có khi xuyên ra sau lưng, lên thượng vị. Nếu có nhiễm trùng kèm theo có thể có sốt. Đau kèm theo tiểu buốt, tiểu dắt, tiểu máu (tiểu máu đại thể hoặc tiểu máu vi thể). Tiểu máu đại thể là tiểu máu mà mắt thường có thể quan sát được màu nước tiểu đỏ. Tiểu máu vi thể là tiểu máu khi thầy thuốc nghi ngờ có sỏi niệu quản, cho xét nghiệm nước tiểu thấy hồng cầu qua soi kính hiển vi quang học.
U nang buồng trứng xoắn: u nang buồng trứng gặp ở nữ giới có thể có một bên hoặc 2 bên. Khi u nang buồng trứng bên phải khi bị đau rất dễ nhầm lẫn với viêm ruột thừa. Khi u nang bị xoắn gây nên hiện tượng đau, đó là một bệnh cấp cứu sản - ngoại khoa.
Viêm đại tràng: có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Viêm đại tràng cấp tính là đau bụng dọc theo khung đại tràng, kèm theo là đi ngoài. Viêm đại tràng mạn tính cũng đau bụng dọc theo khung đại tràng và cũng thường gặp đau ở vùng hố chậu phải, gây không ít khó khăn cho việc chẩn đoán chính xác. Nguy hiểm nhất là viêm ruột thừa nhầm với viêm đại tràng mạn tính. Ngoài ra, đau hố chậu phải còn có thể do thoát vị bẹn phải hay thai ngoài tử cung cũng rất dễ nhầm với viêm ruột thừa và một số bệnh khác như vừa nêu ở phần trên.
| Phẫu thuật khối u nang buồng trứng. |
Bệnh có thể gặp khi đau hố chậu trái
Những bệnh có thể gặp khi đau hố chậu phải thì ở hố chậu trái đều có thể gặp ngoại trừ bệnh viêm ruột thừa, bởi vì vị trí thông thường của nó là nằm ở hố chậu phải.
Cần cảnh giác khi đau hố chậu
Khi người lớn hoặc trẻ em kêu đau ở vùng hố chậu cần hết sức cảnh giác với một số bệnh cấp tính, nguy hiểm, nhất là vùng hố chậu phải. Khi đau hố chậu, đặc biệt là hố chậu phải thì chưa nên dùng bất kỳ một loại thuốc gì bằng đường uống hoặc đường tiêm mà nhanh chóng đưa ngay người nhà đến cơ sở y tế gần nhất để được khám. Bởi vì, nếu đau hố chậu khi chưa xác định được nguyên nhân mà dùng thuốc thì rất nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân. Các loại thuốc giảm đau sẽ làm mất hoặc giảm các triệu chứng, vì vậy dễ làm cho chẩn đoán nhầm, nhất là bệnh viêm ruột thừa, u nang buồng trứng xoắn, thai ngoài tử cung.
PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu