Không phải đợi đến thời gian gần đây chúng ta mới nhận ra: khám tổng quát là một trong những phương pháp giúp giữ gìn sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Tuy nhiên, không ít trường hợp khám tổng quát được hiểu là tầm soát ung thư. Vậy câu hỏi đặt ra là: Khám sức khỏe tổng quát có bao gồm tầm soát các loại ung thư? Bác sĩ Trần Hiền Trung, chuyên khoa Nội Tổng Quát & Tiêu Hóa Gan Mật, Phòng khám Quốc tế Victoria Healthcare Mỹ Mỹ sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi này.Sau đây là ví dụ cho một trường hợp khá thường gặp khi khám tổng quát: một bệnh nhân nam, 40 tuổi đến Phòng khám đăng ký khám tổng quát, và vấn đề anh quan tâm thêm là tầm soát các loại ung thư.
Trong gói khám tổng quát, sau khi đăng ký, bao giờ bệnh nhân cũng sẽ được đề nghị điền Thông tin về tiền sử bệnh lí bản thân và gia đình. Đây là phần rất quan trọng đầu tiên giúp người thầy thuốc đánh giá yếu tố nguy cơ của người bệnh trước khi khám và tham vấn. Yếu tố nguy cơ này không chỉ liên quan đến các bệnh lý mãn tính (như bệnh tim mạch, cao huyết áp, tiểu đường .v.v.) mà còn ảnh hưởng đến việc tầm soát bệnh trong đó có ung thư, cũng như việc theo dõi sức khỏe sau đó như thế nào.
Không ít bệnh nhân khi đến khám tổng quát yêu cầu bác sĩ cho tầm soát ung thư bằng xét nghiệm máu toàn bộ các xét nghiệm chỉ điểm khối u (tumor marker) và Chụp cắt lớp toàn thân. Tuy nhiên, cho đến nay, khi không có triệu chứng hoặc yếu tố nguy cơ, chưa có khuyến cáo nào cho thấy việc làm tất cả các xét nghiệm chỉ điểm khối u và/hoặc thực hiện Chụp cộng hưởng từ hoặc Chụp cắt lớp toàn thân như trên có thể giúp phát hiện và điều trị sớm ung thư một cách hiệu quả. Mặt khác, mỗi xét nghiệm hay phương pháp cận lâm sàng đều có thể cho kết quả dương tính giả (cho kết quả bất thường, nhưng thực tế không có bệnh) thì có hay chăng, chính các kết quả của các xét nghiệm chưa thật sự cần thiết này lại làm bệnh nhân mang thêm sự lo lắng không đáng có sau khi khám tổng quát?!
Chính vì vậy, việc ghi nhận đầy đủ, tỉ mỉ thông tin về tiền sử bệnh bản thân và gia đình của bệnh nhân nhằm xác định yếu tố nguy cơ của từng người bệnh là vô cùng cần thiết. Ví dụ, theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, bệnh nhân nam/nữ từ 50 tuổi nên được tầm soát ung thư đại trực tràng (ngay cả khi không có triệu chứng bất thường ở đường tiêu hóa). Nhưng nếu trong gia đình có người bị phát hiện ung thư đại tràng năm 50 tuổi, giả sử là người nhà bệnh nhân trên, thì bệnh nhân này cần được tầm soát ung thư đại tràng sớm hơn 10 năm, tức là từ năm 40 tuổi – tại thời điểm khám bệnh – thay vì chờ đến năm 50 tuổi. Mười năm khác biệt là khoảng thời gian đủ dài để một khối u có thể phát triển đến giai đoạn trễ, vì khối u ở đại tràng thông thường sẽ phát triển từ một polyp mà polyp này có thể được cắt bỏ dễ dàng nếu được phát hiện sớm. Và chính việc phát hiện – cắt bỏ polyp đại tràng là một trong những cách để phòng ngừa ung thư đại trực tràng tốt nhất.
Bên cạnh tiền sử bệnh lý gia đình và bản thân người bệnh, bác sĩ còn có thể xác định các yếu tố nguy cơ qua tìm hiểu về công việc, thói quen ăn uống cũng như sinh hoạt của bệnh nhân trong khi hỏi bệnh (ví dụ môi trường làm việc tiếp xúc với các chất sinh ung [carcinogen]; thói quen hút thuốc lá; ăn trầu .v.v.). Và hiển nhiên, việc thăm khám cẩn thận của người thầy thuốc sẽ giúp phát hiện những bất thường mà bệnh nhân không tự nhận thấy. Nếu những bất thường này chưa đủ để chẩn đoán hoặc điều trị, các cận lâm sàng như xét nghiệm máu, nước tiểu… hoặc siêu âm, X-quang, chụp xạ hình .v.v. sẽ được đề nghị khi có chỉ định.
Nếu phần hỏi bệnh – thăm khám không ghi nhận bất thường, thì kết quả các cận lâm sàng trong gói khám tổng quát cũng có thể góp phần phát hiện sớm những bất thường trước khi bệnh nhân có triệu chứng. Sự tăng cao bất thường của số lượng bạch cầu trong máu; máu xuất hiện trong mẫu thử nước tiểu; khối u nhỏ trong gan, túi mật hay bàng quang .v.v. không hẳn đều liên quan đến ung thư nhưng bệnh nhân sẽ được hướng dẫn làm thêm cận lâm sàng hoặc có kế hoạch theo dõi để xác định chẩn đoán. Đó cũng chính là một trong những ý nghĩa của việc khám tổng quát: phát hiện và điều trị sớm những bất thường trong đó một số có thể liên quan đến ung thư.
Theo victoriavn