Việt Nam là một trong những quốc gia ứng dụng thành công một số kỹ thuật hiện đại, tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư. Người bệnh được hưởng lợi từ những kỹ thuật hiện đại này với chi phí hợp lý, giúp tăng cơ hội sống.
Cụm công trình Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hoá trong chẩn đoán điều trị ung thư và một số bệnh lý do GS.TS Mai Trọng Khoa, PGĐ BV Bạch Mai cùng các cộng sự thực hiện nghiên cứu trong suốt 20 năm vừa giành giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ năm 2016.
Đây là một cụm công trình gồm 5 nhóm công trình, là tập hợp các kết quả nghiên cứu và đã được ứng dụng vào thực tiễn chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác tại VN.
Trao đổi với PV, GS. Khoa nhấn mạnh: "Việc ứng dụng các bức xạ ion hóa nói trên vào trong y học, nhất là trong lĩnh vực ung thư đã góp phần quan trọng trong việc ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình ở VN một cách hiệu quả, kinh tế và an toàn".
PV: Bức xạ ion hóa trong y học, đặc biệt là trong điều trị ung thư vẫn còn là lĩnh vực khá mới mẻ. Giáo sư có thể chia sẻ thêm về vấn đề này?
GS.TS Mai Trọng Khoa: Bức xạ nói chung và bức xạ ion hóa nói riêng đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Trong lĩnh vực y tế, bức xạ ion hóa được sử dụng chủ yếu ở 3 chuyên ngành là: Điện quang, Y học hạt nhân và Ung bướu (xạ trị ung thư). Các thiết bị sử dụng bức xạ ion hóa này chủ yếu được ứng dụng cho hai lĩnh vực chính, đó là chẩn đoán và điều trị bệnh.
Trong cụm các công trình nghiên cứu của chúng tôi tập trung chủ yếu vào ứng dụng và phát triển một số kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa để chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác. Bao gồm 5 nhóm công trình: 1. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật chụp cắt lớp phát bức xạ positron (PET/CT) để chẩn đoán ung thư và bệnh sa sút trí tuệ. 2. Nghiên cứu ứng dụng một số kỹ thuật xạ trị tiến tiến để điều trị ung thư. 3. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay để điều trị u não và một số bệnh lý sọ não. 4. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ trị trong chọn lọc, cấy hạt phóng xạ, điều trị miễn dịch phóng xạ và xạ trị áp sát trong điều trị ung thư. 5. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ và thuốc phóng xạ để chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh nội tiết.
GS.TS Mai Trọng Khoa
PV: Xuất phát từ đâu mà Giáo sư cùng các cộng sự của mình đã tiếp cận với phương pháp hiện đại có thể nói là bậc nhất trên thế giới này?
GS.TS Mai Trọng Khoa: Hiện nay, VN là một trong những quốc gia tiên phong ứng dụng thành công các kỹ thuật tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư.
Nước ta là một trong những nước có tỷ lệ mắc bệnh ung thư cao, hàng năm, số lượng người mới mắc bệnh không ngừng tăng lên và một tỷ lệ rất lớn trong số đó đã tử vong. Riêng trong năm 2012 tại VN có khoảng 125.000 ca ung thư mới mắc và 94.700 người tử vong vì căn bệnh này. Có nhiều nguyên nhân làm tăng tỷ lệ mắc và tỷ lệ chết do ung thư ở nước ta, trong đó một yếu tố rất quan trọng liên quan đến tỷ lệ tử vong là do công tác chẩn đoán, điều trị, đặc biệt là công tác chẩn đoán sớm, phát hiện tái phát, di căn ung thư… Có rất ít BN ung thư ở VN được chẩn đoán sớm và điều trị sớm, hầu hết ở giai đoạn muộn, di căn và biến chứng. Do đó việc điều trị gặp nhiều khó khăn, chi phí điều trị tăng cao, nhưng hiệu quả điều trị thấp, tỷ lệ tái phát, tử vong cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Việc điều trị ung thư thường phải phối hợp nhiều phương pháp như: phẫu thuật, hóa chất, xạ trị, điều trị đích.... Trong đó có hơn 50% số BN ung thư ở nước ta có chỉ định sử dụng bức xạ ion hóa để chẩn đoán và đặc biệt để điều trị với các kỹ thuật xạ trị chiếu ngoài, chiếu trong, xạ phẫu, xạ trị áp sát, cấy hạt phóng xạ, xạ trị trong chọn lọc... Việc chẩn đoán và điều trị ung thư bằng các phương pháp sử dụng bức xạ ion hóa với các kỹ thuật mới đã được thực hiện ở các nước phát triển từ vài thập kỷ trước và ngày càng tiên tiến hiện đại. Tuy nhiên, ở nước ta đến nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn: thứ nhất, nhiều kỹ thuật chẩn đoán, điều trị hiện đại,
đắt tiền có sử dụng các bức xạ ion hóa chúng ta chưa có, hoặc chưa có đủ, phải nhập khẩu, nhất là các thiết bị xạ trị, xạ phẫu hiện đại; thứ hai, việc làm chủ công nghệ mới hiện đại, phức tạp và các phương pháp chẩn đoán, điều trị đối với BN là người VN cần phải có những nghiên cứu có tính mới, đột phá để đưa vào ứng dụng, đòi hỏi một quá trình tìm tòi, thử nghiệm, sáng tạo và nghiêm túc, trong khi chúng ta đang thiếu nguồn nhân lực chuyên môn cao.
Xuất phát từ thực tế chẩn đoán, điều trị BN ung thư ở VN, cùng với các kiến thức, kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình công tác, qua các đợt học tập, thực tập nâng cao tay nghề về YHHN&UB ở một số nước phát triển như Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản... chúng tôi đã chủ động, mạnh dạn tìm tòi, chọn lọc đưa về ứng dụng thành công tại VN một số kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa; cùng với đó nghiên cứu làm chủ công nghệ, thích nghi các phương pháp chẩn đoán và điều trị trong điều kiện thực tế ở VN, từ đó nâng cao hơn chất lượng chẩn đoán và điều trị BN ung thư và một số bệnh lý khác, làm giảm tỷ lệ tử vong cũng như tăng tỷ lệ điều trị thành công, chữa khỏi cho các BN ung thư và một số bệnh lý khác ở nước ta ở giai đoạn phát hiện sớm.