Đánh giá hiệu quả điều trị bệnh Hodgkin và non-Hodgkin lymphoma bằng PET/CT - FDG với thang điểm Deauville

Trần Hải Bình, Nguyễn Duy Anh, Trần Thu Hạnh

Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu-Bệnh viện Bạch Mai

Chụp PET với ¹⁸F-FDG để đánh giá và theo dõi điều trị bệnh lymphoma (u lympho ác tính không Hodgkin và u lympho Hodgkin) là một trong những chỉ định rất có giá trị được áp dụng trong thực tế lâm sàng.

Các nghiên cứu đã chứng minh được mức độ hấp thu FDG (chỉ số SUV) của tổn thương trong bệnh u lympho ác tính có mối quan hệ chặt chẽ với độ ác tính của bệnh và tiên lượng bệnh. Mức độ hấp thu FDG của tổn thương càng cao thì bệnh càng ác tính. Sau khi điều trị 2 hoặc 3 chu kỳ hoá chất, bệnh nhân được chụp PET/CT để đánh giá đáp ứng điều trị. Nếu thấy mức độ hấp thu FDG của tổn thương giảm nhanh so với trước điều trị thì tiên lượng bệnh càng tốt. Ngược lại nếu không thấy giảm mức độ hấp thu FDG của tổn thương sau 2 hoặc 3 chu kỳ hoá chất thì tiên lượng bệnh không tốt [1]. Để giảm độ hấp thu FDG do tổn thương viêm có thể gây nhầm lẫn khi đọc kết quả thì khuyến cáo nên chụp PET/CT ít nhất 3 tuần sau kết thúc điều trị hoá chất, 2 tuần sau khi sử dụng thuốc kích bạch cầu trung tính (GCSF), 3 tháng sau khi xạ trị [2].

Năm 2009, hội nghị quốc tế về ứng dụng PET trong u lympho, tại Deauville đã đưa ra và thông qua thang điểm Deauville (The Deauville five-point scale) để đánh giá đáp ứng điều trị bệnh u lympho. Sau đó thang điểm này đã được đưa vào các hướng dẫn điều trị lâm sàng ung thư trên thế giới [3]. Trong thang điểm Deauville, mức độ hấp thu FDG của tổn thương được so sánh với mức độ hấp thu FDG tại trung thất và gan.

Điểm Deauville	Định nghĩa
1	Không hấp thu FDG
2	Độ hấp thu ≤ độ hấp thu ở trung thất
3	Độ hấp thu > hơn độ hấp thu ở trung thất và ≤ ở gan
4	Độ hấp thu trung bình và > ở gan
5	Độ hấp thu cao so với ở gan/hoặc có tổn thương mới
X	Có vùng tăng hấp thu FDG không liên quan đến bệnh lý u lymph

Hình 1. Hình ảnh chụp PET/CT của bệnh nhân nam, 19 tuổi, chẩn đoán: U lympho không Hodgkin, sau điều trị hoá chất 3 đợt. Trên hình chụp PET/CT thấy khối u trung thất trước có SUV=3,23, cao hơn so với SUVtrung thất (2,52) và thấp hơn so với SUVgan (3,51). Điểm Deauville: 3 điểm.

(Nguồn: Ảnh chụp tại đơn vị PET/CT- Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện Bạch Mai)

Hình 2. Hình ảnh chụp PET/CT của bệnh nhân nữ, 60 tuổi, chẩn đoán: U lympho không Hodgkin, sau điều trị hoá chất 3 đợt. Trên hình chụp PET/CT thấy khối u phổi phải có SUV=3,05, cao hơn so với SUVgan (2,58) Điểm Deauville: 4 điểm.

(Nguồn: Ảnh chụp tại đơn vị PET/CT- Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện Bạch Mai)

Ứng dụng thang điểm Deauville trong đánh giá đáp ứng chuyển hoá (metabolic response) bệnh u lympho [4]:

Phân loại đáp ứng	Đáp ứng chuyển hoá dựa trên PET/CT
Đáp ứng chuyển hoá hoàn toàn	Điểm 1, 2, hoặc 3 ở tổn thương hạch hoặc ngoài hạch hoặc không còn tổn thương.
Đáp ứng chuyển hoá một phần	Điểm 4 hoặc 5, có thể nhìn thấy sự giảm hấp thu FDG của tổn thương so với trước điều trị (bất kỳ kích thước nào của tổn thương). Tuỷ xương: mức độ hấp thu FDG tăng so với tuỷ xương bình thường, nhưng giảm so với trước điều trị.
Không đáp ứng chuyển hoá	Điểm 4 hoặc 5, không có sự thay đổi về độ hấp thu FDG của tổn thương so với trước điều trị.
Bệnh tiến triển	Điểm 4 hoặc 5, mức độ hấp thu FDG tăng so với trước điều trị và/hoặc xuất hiện tổn thương mới tăng hấp thu FDG.

 

Hình 3. Đánh giá đáp ứng điều trị trên ảnh PET với ¹⁸F-FDG ở bệnh nhân nam, 15 tuổi, chẩn đoán: u lympho Hodgkin.

a. Hình ảnh PET trước khi điều trị cho thấy tổn thương hạch cổ hai bên, hạch trung thất, hạch ổ bụng (giai đoạn III).

b. Hình ảnh PET sau điều trị hoá chất 2 đợt: còn 1 hạch trung thất phải tăng hấp thu FDG cao hơn mức độ hấp thu FDG ở gan: điểm Deauville là 4 điểm. Bệnh đáp ứng một phần.

c. Hình ảnh PET sau khi kết thúc điều trị 4 tháng: bệnh tái phát với nhiều tổn thương ở hạch cổ, hạch trung thất và hạch ổ bụng, tăng hấp thu FDG mạnh.

(Nguồn: Ảnh của GS Reinhardt, Bệnh viện Píu Oldenburg)

 Tài liệu tham khảo:

1. Sally FB, Regine K. FDG PET for therapy monitoring in Hodgkin and non-Hodgkin lymphomas. Eur J Nucl Med Mol Imaging. 2017; 44(Suppl 1): 97-110.
2. Barrington SF, Mikhaeel NG, Kostakoglu L, et al. Role of imaging in the staging and response assessment of lymphoma: consensus of the International Conference on Malignant Lymphomas Imaging WorkingJ Clin Oncol. 2014;32:3048–3058.
3. Meignan M, Gallamini A, Meignan M, et al. Report on the First International Workshop on Interim-PET-Scan inLeuk Lymphoma. 2009;50:1257–1260.
4. Cheson BD, Fisher RI, Barrington SF et al. Recommendations for initial evaluation, staging, and response assessment of Hodgkin and non-Hodgkin lymphoma: the LuganoJ Clin Oncol. 2014;32:3059–3068.

 Nguồn: ungthubachmai.com.vn