Đây là phương pháp phẫu thuật không gây đau, không để lại di chứng, bệnh nhân chỉ cần điều trị một lần, chỉ cần gây tê và có khả năng hồi phục nhanh nhất.
Vài năm gần đây, việc phẫu thuật bằng gamma knife, còn gọi là dao gamma mới được một số bệnh viện lớn ở nước ta thực hiện, như Bệnh viện Chợ Rẫy (TP. Hồ Chí Minh), Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội)... Kỹ thuật này đã thực hiện từ năm 1996 ở Singapore, và từ hơn hai mươi năm nay tại các quốc gia có nền y học tiên tiến trên thế giới.
Ưu điểm nổi bật của phẫu thuật bằng gamma knife
Trước khi có phẫu thuật bằng dao gamma, phương pháp duy nhất để lấy khối u trong não là phải phẫu thuật mở hộp sọ, rồi lại khâu vào. Khó khăn với phương pháp này là sẽ gây mất máu, có thể gây tổn thương, tai biến với một tỷ lệ nhất định.
Hiện nay, việc này có thể được thực hiện hoàn toàn khác nhờ dao gamma, phương tiện phẫu thuật bằng bức xạ gamma tập trung. Việc điều trị được thực hiện bằng cách hội tụ chính xác chùm tia gamma năng lượng cao để tiêu diệt khối u trong não, mà không làm hại mô lành. Tia gamma có nồng độ mạnh từ nhiều nguồn chiếu sẽ tập trung vào một chỗ để có thể điều trị những tổn thương trong não, đặc biệt là ung thư.
Các chùm tia gamma tập trung để tiêu diệt khối u trong não
Lúc này tia gamma đóng vai trò như một con dao mổ, chỉ khác là không cần mở hộp sọ ra như cách mổ mở hộp sọ thông thường trước đây. Vì thế, cách này gọi là dao gamma (gamma knife).
Phẫu thuật bằng dao gamma có nhiều ưu điểm hơn so với các phương pháp mổ sọ não khác. Năng lượng tia bức xạ gamma được tập trung vào tiêu điểm đã xác định trước để tiêu hủy khối u như u não, tổn thương dị dạng mạch máu não có kích thước nhỏ, nằm ở vị trí sâu. Khi tổn thương nằm sâu, nếu mổ hở như thông thường, phẫu thuật viên có thể làm tổn thương vùng não lành, gây biến chứng cho bệnh nhân sau đó như rối loạn thần kinh, tâm thần, liệt nửa người hoặc liệt các vùng thần kinh. Thậm chí nếu đụng chạm đến những trung khu thần kinh quan trọng, bệnh nhân còn có thể tử vong ngay trên bàn mổ.
Hơn nữa, với gamma knife, người bệnh không phải chịu một cuộc mổ não kéo dài, giảm thiểu các biến chứng nặng gây ra như khi phẫu thuật mở hộp sọ.
Đây là biện pháp an toàn, hồi phục nhanh nhất, hai ngày sau phẫu thuật, bệnh nhân vẫn tỉnh táo, ăn uống, sinh hoạt bình thường. Về mặt thẩm mỹ, người bệnh không phải cạo tóc và cũng không có sẹo, điều mà mọi người buộc phải chấp nhận nếu mổ mở. Bệnh nhân sẽ được điều trị theo một kế hoạch đã tính toán kỹ lưỡng.
Tỷ lệ thành công của kỹ thuật mổ này đối với những ca bệnh dị dạng mạch máu não là 90%. Thống kê của các trung tâm phẫu thuật bằng gamma trên thế giới chưa phát hiện các ca tử vong do dùng phương pháp này.
Bác sĩ Yeo Tseng Tsai, Giám đốc Y tế Trung tâm Gamma Knife, chuyên gia cao cấp tư vấn về phẫu thuật não-thần kinh của Tập đoàn Parkway, tập đoàn y tế lớn của Singapore và châu Á cho biết, gamma knife xác định đúng khối u, phẫu thuật thành công cho hơn 2.000 ca ở đây từ năm 1996.
| Dao gamma là một thiết bị phẫu thuật bằng tia bức xạ định vị ba chiều, cho phép xác định chính xác và điều trị các khối u nằm sâu trong não hoặc các khối dị dạng động tĩnh mạch. Đặc biệt ưu điểm của gamma knife là rất hiệu quả khi được chỉ định điều trị trong u não, trong các bệnh lý khác về não như: các khối u nguyên phát di căn vào não; u màng não, u thần kinh, u tuyến yên, u sọ, các u lành ở nền sọ, u vùng tuyến tùng và tuyến yên, các dị dạng động tĩnh mạch... mà không làm tổn thương tới trung ương thần kinh chung quanh như phương pháp mổ thông thường. |
Quy trình xạ phẫu Gamma Knife:
- Đặt khung định vị đầu bệnh nhân
- Chụp hình (MRI/CT/DSA)
- Lập kế hoạch điều trị
- Cấp liều bức xạ
- Hoàn tất điều trị, tháo khung định vị. |
Kỹ thuật và trình độ cao với Gamma Knife
Người bệnh được chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não cùng khung định vị. Các hình ảnh MRI sẽ được chuyển sang hệ thống lập trình mổ. Máy lập kế hoạch điều trị dựa vào các hình ảnh MRI và các thông số tọa độ của tổn thương.
Sau khi xác định chính xác được điểm cần phẫu thuật, máy gamma sẽ có một lập trình điều trị riêng cho từng bệnh nhân. Thiết bị trên có khả năng xác định chính xác vị trí của tổn thương nhờ hệ thống định vị ba chiều, khung định vị này sẽ bảo đảm độ chính xác cho dao gamma khi được kích hoạt.
Quá trình điều trị kéo dài từ vài phút đến vài giờ tùy theo yêu cầu của kế hoạch xạ trị, về liều chiếu và hình dạng của “mục tiêu” cần điều trị của từng bệnh nhân.
Các chuyên gia phẫu thuật não ở Singapore cho rằng, không phải u não nào cũng phẫu thuật được bằng dao gamma. Dao gamma cho phép chuyên gia y tế xác định đúng và chiếu bức xạ vào mục tiêu nhỏ trong não với độ chính xác cao, hoặc các khối dị dạng động tĩnh mạch nhưng phẫu thuật bằng dao gamma chỉ hiệu quả ở những u có đường kính dưới 5cm.
Điều này cũng có nghĩa là chỉ có hiệu quả khi phát hiện điều trị sớm, chứ không phải điều trị được bất cứ khối u não bất cứ giai đoạn nào.
Việc lập kế hoạch và điều trị với gamma knife đòi hỏi người thao tác phải có trình độ kỹ thuật cao. Vì vậy, điều trị bướu não bằng gamma cần phải có sự phối hợp giữa bác sĩ chuyên khoa ngoại thần kinh, bác sĩ xạ trị ung bướu, kỹ sư vận dụng máy chiếu gamma để giúp định vị khối bướu một cách chính xác và bảo tồn những mô lành trong não.
Để dùng được dao gamma cần phải có sự chẩn đoán và vận hành thiết bị đúng. Các máy chẩn đoán CT, MRI, SPE, máy tạo hình ảnh đưa vào lập trình điều trị gamma knife cũng bắt buộc phải được đầu tư.
Ứng dụng Gamma Knife trong điều trị các bệnh u não
Từ năm 2006, Đơn vị Gamma Knife của Bệnh viện Chợ Rẫy, thành phố Hồ Chí Minh thành lập với việc đưa vào sử dụng máy Leksell Gamma Knife để thực hiện các các chỉ định điều trị các thương tổn nhỏ sâu, gần các cấu trúc thần kinh, mạch máu quan trọng, các thương tổn ở nhiều vị trí khác nhau trong não nhằm bảo tồn cấu trúc và chức năng thần kinh, nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.
Gamma knife thực hiện phẫu thuật và điều trị hiệu quả tối đa là nhờ sự phát triển hệ thống chẩn đoán hình ảnh hiện đại và đầy đủ bao gồm chụp mạch máu xóa nền (DSA), cộng hưởng từ (MRI) và CT scan đa lát cắt…
Bệnh viện đã điều trị có kết quả tốt được hàng trăm trường hợp trong đó có u màng não, ung thư di căn não, u tuyến yên, u sọ hầu, dị dạng động tĩnh mạch máu não (AVM) và các u não lành tính và một số loại u khác…
Dao Gamma quay mới được đầu tư lắp đặt duy nhất ở bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội hiện nay có ưu điểm vì các chùm tia phát ra từ nguồn xạ, sẽ thay đổi liên tục do các nguồn và các lỗ quay. Do vậy nó đạt được hiệu quả điều trị cao nhất với mô bệnh mà liều chiếu cho mô lành lại rất thấp.
Theo bác sĩ Yeo Tseng Tsai, Giám đốc Y tế Trung tâm Gamma Knife ở Singapore, gamma knife được áp dụng với một số khối u trong não nhất định, nhưng có một số loại ung thư di căn lên não không dùng được. Một số loại u não được phẫu thuật nhiều và khá thành công ở Trung tâm này là ung thư tuyến yên, ung thư mạch máu bất thường, một số ung thư di căn lên não…
Gamma Knife đặc biệt có giá trị cao đối với những trường hợp u ác tính di căn lên não. Khi di căn đến những cơ quan trong cơ thể, u ác tính thường tạo ra nhiều khối u khác nhau và gây chèn ép. Đối với những cơ quan thông thường, u ác tính thường không tạo ra hậu quả tức thời, nhưng đối với não lại gây ra tăng áp lực trong sọ, đe dọa tức khắc đến tính mạng bệnh nhân. Khi can thiệp bằng dao gamma, hiện tượng chèn ép được giải quyết, phù não giảm nhanh chóng, kéo dài sự sống cho bệnh nhân.
Một số ung thư như ung thư phổi, ung thư vú có nhiều khả năng di căn lên não tạo thành những khối u cần phải phẫu thuật ngay. Trên thực tế, số lượng người mặc bệnh ung thư phổi nhiều hơn các bệnh ung thư khác hiện nay trên thế giới.
Tuy nhiên, nếu u ác tính trong não có tối đa là tám khối u thì việc phẫu thuật và điều trị bằng gamma kinfe hiệu quả hơn khi trong não số lượng khối u đã lên tới 20-30. Đó là lời đánh giá từ kinh nghiệm điều trị tại Trung tâm Gamma Knife của bác sĩ Yeo.
Gamma Knife, kỹ thuật xạ phẫu mới thật sự là hệ thống kỹ thuật cao giúp điều trị hiệu quả các bệnh lý ở não mà không cần phẫu thuật hở. Sau khi mổ bằng gramma knife sáu tháng đến một năm, bệnh nhân phải quay lại tái khám cũng như thực hiện chụp cộng hưởng từ, làm các xét nghiệm cần thiết.
Các chuyên gia cho biết, trong tương lai, sử dụng gamma knife có thể điều trị động kinh, Parkinson và một số rối loạn chức năng khác…