GS.TS. Mai Trọng Khoa, ThS. Nguyễn Quang Hùng
Trung tâm Y học hạt nhân & Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai
Ca lâm sàng:
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện Bạch Mai đã tiến hành điều trị thành công cho bệnh nhân nhi nhỏ tuổi bị u não bằng phương pháp xạ phẫu dao gamma quay có phối hợp với gây mê hồi sức.
Cháu Nguyễn Gia H., 7 tuổi, quê ở Bắc Ninh.
Gia đình nhận thấy cháu, mặc dù còn nhỏ tuổi nhưng đã xuất hiện hiện tượng dậy thì sớm như: ria mép mọc nhiều, giọng nói thay đổi, lông chân mọc sớm, dương vật to hơn bình thường; tính tình hiếu động, thích quậy phá, đánh bạn bè, học tiếp thu chậm, không tập trung. Thỉnh thoảng xuất hiện cơn động kinh, nên gia đình đưa đến Bệnh viện Bạch Mai để khám và phát hiện các triệu chứng và hội chứng sau:
- Dấu hiệu dậy thì sớm
- Có cơn động kinh toàn thể
- Sa sút trí tuệ
Xét nghiệm: Xét nghiện nội tiết tố Testosteron: 16mmol/l (cao hơn so với lứa tuổi vị thành niên (bình thường: <10mmol/l).
Công thức máu: bình thường
Sinh hóa máu: bình thường
Điện não đồ: có sóng động kinh
Trên phim chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não: thấy có khối tổn thương ở vị trí xung quanh củ xám, kích thước khối u 3,2 x 2,8cm, đồng tín hiệu trên T1, tăng tín hiệu T2, không ngấm thuốc sau tiêm.
Vì vậy bệnh nhân được xác định là có khối u Hamartoma (U mô thừa) ở vị trí quanh củ xám của não.
Hình ảnh MRI sọ não: Hình ảnh chụp cộng hưởng từ não của bệnh nhân
Chẩn đoán xác định: U mô thừa (Hamartoma) vị trí gần củ xám
Bệnh nhân đã được quyết định điều trị bằng dao gamma quay, liều: 12Gy.
Do còn nhỏ tuổi và ở trạng thái hay bị kích thích, nên bệnh nhân đã được gây mê nội khí quản để tiến hành xạ phẫu. Bệnh nhân đã được tiến hành xạ phẫu bằng dao gamma quay ngày 26/06/2011.
- Chuẩn bị bệnh nhân trước khi xạ phẫu: Bệnh nhân đã được tiến hành gây mê nội khí quản (Kíp gây mê hồi sức của khoa gây mê hồi sức Bệnh viện Bạch Mai).
Hình ảnh gây mê nội khí quản cho bệnh nhân, ngay tại phòng xạ phẫu-Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện Bạch Mai
Tiến hành cố định đầu bệnh nhân bằng khung định vị xạ phẫu.
Hình ảnh cố định đầu bệnh nhân bằng khung định vị
- Tiến hành chụp mô phỏng để lập kế hoạch xạ phẫu
Hình ảnh chụp mô phỏng
- Tiến hành lập kế hoạch xạ phẫu
Hình ảnh lập kế hoạch xạ phẫu dao gamma quay
- Tiến hành xạ phẫu cho bệnh nhân
Hình ảnh xạ phẫu bằng dao gamma quay
Hình ảnh bệnh nhân sau xạ phẫu được theo dõi ở phòng hồi tỉnh
Đánh giá kết quả điều trị sau 3 năm
Sau 3 năm được điều trị bằng dao gamma quay tại Trung tâm Y học hạt nhana và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai: Bệnh nhân đã trở lại sinh hoạt bình thường, học tập tốt, không đau đầu, các xét nghiệm trong giới hạn bình thường.
Kết quả chụp cộng hưởng từ sọ não cho thấy:
Hình ảnh cộng hưởng sọ não từ trước điều trị: Kích thước khối u: 3,2 x 2,8cm
Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não sau xạ phẫu 3 năm: Khối u đáp ứng tốt, chỉ còn hình ảnh tăng tín hiệu nhẹ trên T2, không ngấm thuốc đối quang từ, kích thước 0,8 x1cm
Hình ảnh bệnh nhân sau 3 năm điều trị: khỏe mạnh, trở về sinh hoạt và học tập bình thường
Một số thông tin về u Hamartoma (U mô thừa) ở não
Hamartoma ở não là u lành tính, thường phát triển ở vùng dưới đồi và xung quanh củ xám. U hay gặp ở trẻ em dưới 10 tuổi, tỷ lệ mắc 1/200.000 trẻ em. Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là cơn động kinh thể cười, chậm phát triển trí tuệ, kích động, dậy thì sớm. Khi khối u lớn có thể có biểu hiện của dấu hiệu chèn ép tổ chức xung quanh, chèn ép giao thoa thị giác gây giảm thị lực, chèn ép vùng tuyến yên dưới đồi gây suy vùng hạ đồi tuyến yên…
Chụp cộng hưởng từ có ý nghĩa chẩn đoán bệnh: trên xung T1 đồng tín hiệu, tăng tín hiệu trên T2, không ngấm thuốc.
Xét nghiệm: tăng testosteron ở nam và estradiol ở nữ
Điều trị: Điều trị u Hamartoma chủ yếu bằng phẫu thuật hoặc xạ phẫu (dao gamma…).
U Hamartoma ở não thường gặp ở những trẻ nhỏ, vị trí quanh củ xám, vùng đồi thị nên khả năng phẫu thuật mổ mở khó khăn. Phương pháp xạ phẫu dao gamma đối với u Hammartoma ở não có vai trò to lớn trong việc điều trị bệnh, đặc biệt u hamartoma ở não thường gây cơn co giật, kích động, trẻ quậy phá nên khả năng phối hợp để điều trị rất khó khăn.
Việc phối hợp xạ phẫu bằng dao gamma quay có gây mê nội khí quản là một sự kết hợp và tiến bộ vượt bậc trong điều trị u não ở trẻ em. Điều này đã mang lại sự an toàn, chính xác, hiệu quả trong điều trị cho nhiều bệnh nhân u não trẻ em, nhất là các bệnh nhân nhi nhỏ tuổi, mà trước kia chúng ta không thể thực hiện được.
Hiện nay, phương pháp điều trị kết hợp nói trên đã được thực hiện thành công tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu bệnh viện Bạch Mai với sự kết hợp chặt chẽ giữa các bác sỹ xạ trị ung bướu và gây mê hồi sức.