Trong tổng số chín công trình được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh thuộc lĩnh vực khoa học và công nghệ năm 2017 thì có tới ba công trình thuộc lĩnh vực y tế, có giá trị to lớn trong việc chăm sóc, điều trị, giảm gánh nặng kinh tế cho người bệnh.
Một trong ba công trình thuộc lĩnh vực y tế được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2017 có cụm công trình Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác của GS.TS Mai Trọng Khoa và ba đồng tác giả, gồm năm nhóm công trình: Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật chụp cắt lớp phát bức xạ positron (PET/CT: Positron Emission Tomography) để chẩn đoán ung thư và bệnh sa sút trí tuệ; Nghiên cứu ứng dụng một số kỹ thuật xạ trị (Radiotherapy) tiến tiến để điều trị ung thư; Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ phẫu (radiosurgery) bằng dao gamma quay (Rotating Gamma Knife) để điều trị u não và một số bệnh lý sọ não; Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ trị trong chọn lọc, cấy hạt phóng xạ, điều trị miễn dịch phóng xạ và xạ trị áp sát trong điều trị ung thư; Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ và thuốc phóng xạ để chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh nội tiết.
Việc chẩn đoán và điều trị ung thư bằng các phương pháp sử dụng bức xạ ion hóa với các kỹ thuật mới đã được thực hiện ở các nước phát triển từ vài thập kỷ trước và ngày càng tiên tiến hiện đại. Tuy nhiên, ở nước ta đến nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn, điều này khiến cho công tác chẩn đoán, điều trị, đặc biệt là công tác chẩn đoán sớm, phát hiện tái phát, di căn ung thư ít hiệu quả, chi phí điều trị tốn kém, tỷ lệ tử vong cao... Xuất phát từ thực tế trên, cùng với các kiến thức, kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình công tác, học tập, thực tập nâng cao tay nghề về Y học hạt nhân và Ung bướu ở một số nước phát triển, GS.TS Mai Trọng Khoa (Phó Giám đốc bệnh viện Bạch Mai, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu) đã chủ động, mạnh dạn tìm tòi, chọn lọc đưa về ứng dụng thành công tại Việt Nam một số kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa cùng với các đồng nghiệp nghiên cứu làm chủ công nghệ, thích nghi các phương pháp chẩn đoán và điều trị, từ đó nâng cao hơn chất lượng chẩn đoán và điều trị bệnh nhân ung thư và một số bệnh lý khác, làm giảm tỷ lệ tử vong cho người bệnh.
“Việc ứng dụng các bức xạ ion hóa nói trên vào trong y học, nhất là trong lĩnh vực ung thư đã góp phần quan trọng trong việc ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình ở Việt Nam một cách hiệu quả, kinh tế và an toàn”, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu nhận định. Đến nay Trung tâm đã thực hiện được hơn 60.000 mẫu xét nghiệm bằng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ (Radioimmunoassay: RIA); hơn 60.000 bệnh nhân ung thư các loại được chẩn đoán bằng kỹ thuật PET/CT, SPECT; hơn 3.400 bệnh nhân u não và một số bệnh lý sọ não được điều trị bằng dao gamma quay (Rotating gamma knife: RGK), 6.200 bệnh nhân ung thư được điều trị bằng máy xạ trị gia tốc tuyến tính với kỹ thuật xạ trị điều biến liều (Intensity Modulated Radiatio Therapy: IMRT) và kỹ thuật 3D kết hợp hình ảnh PET/CT hoặc CT mô phỏng; hơn 2.100 bệnh nhân ung thư tuyến giáp và 1.500 bệnh nhân bướu tuyến giáp lan toả nhiễm độc được điều trị bằng I-131…
Nhờ các phương pháp nói trên đã làm tăng tỷ lệ phát hiện sớm, chính xác bệnh ung thư và làm tăng rõ rệt tỷ lệ điều trị khỏi, thành công, làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong trong số bệnh nhân ung thư đến khám và điều trị tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu (Bệnh viện Bạch Mai). Số lượng bệnh nhân ung thư và một số bệnh lý khác được chẩn đoán và điều trị thành công ở các cơ sở y tế khác do Trung tâm đào tạo và hỗ trợ còn nhiều hơn. Không những thế, những kết quả nghiên cứu, ứng dụng thực tiễn này đã được phổ biến, đào tạo, chuyển giao cho nhiều cơ sở y tế trong cả nước, góp phần đáng kể vào việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả bệnh nhân ung thư ở Việt Nam, tăng tỷ lệ điều trị trong nước (trước đây phải ra nước ngoài), giảm chi phí cho các bệnh nhân ung thư và chi phí xã hội cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh này. Theo GS.TS Mai Trọng Khoa, tổng số tiền tiết kiệm được khi ứng dụng các kỹ thuật của cụm công trình này là: 88,45 triệu USD (tương đương với 1.945,9 tỉ đồng). Chẳng hạn, đối với kỹ thuật chụp PET/CT: Với 8.475 bệnh nhân ung thư được chụp PET/CT tại Trung tâm đã tiết kiệm được tổng số tiền chênh lệch là 8,475 triệu đô la, nếu so sánh với kỹ thuật tương tự được chụp tại Singapore: giá thành là 2.200 đô la/ lần, tại Việt Nam là 1.200 đô la/lần; đối với kỹ thuật xạ điều biến liều: Một đợt xạ trị điều biến liều tại Singapore là 10.000 đô la, tại Việt Nam là 2.000 đô la; đối với kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay: Một lần xạ phẫu bằng dao gamma quay tại Mỹ là 25.000 đô la, tại Việt Nam là 2.000 đô la, … chưa kể chi phí đi lại, ăn ở.
Thu Hằng- Q. Hoa