GS.TS Mai Trọng Khoa, TS. Phạm Cẩm Phương, BSNT. Lê Viết Nam
U thần kinh đệm ít nhánh (Oligoastrocytoma) là khối u xuất phát từ thần kinh đệm ít nhánh của não. Khoảng 40% các khối u não nguyên phát là u thần kinh đệm. U thần kinh đệm ít nhánh chiếm 5-10% các u thần kinh đệm và 1% của tất cả các khối u não. Độ tuổi thường gặp là 30 – 50 tuổi, rất ít trẻ em được chẩn đoán với Oligoastrocytoma. U thần kinh đệm ít nhánh có thể gặp ở bất cứ vị trí nào trong bán cầu não, hay gặp ở thùy trán và thái dương.
U thần kinh đệm ít nhánh được chia làm 2 loại theo mô học: độ 2 (độ thấp) và độ 3 thoái triển (ác tính). Triệu chứng lâm sàng phổ biến nhất là co giật, đau đầu, nôn. Các triệu chứng khác nhau tùy theo vị trí và kích thước của khối u. Điều trị u thần kinh đệm ít nhánh chủ yếu bằng phẫu thuật lấy u tối đa, kết hợp xạ trị và hóa chất (temozolomide).
Sau đây chúng tôi xin trình bày một trường hợp lâm sàng bệnh nhân được điều trị u thần kinh đệm ít nhánh thoái triển tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai.
Bệnh cảnh: Bệnh nhân Trần Văn H., nam 40 tuổi, được chuyển đến trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai sau phẫu thuật lấy u não
Bệnh sử: Bệnh diễn biến từ năm 2011, bệnh nhân xuất hiện đau đầu kèm theo buồn nôn, đi khám tại một bệnh viện ở Hà Nội được chẩn đoán u não thùy thái dương đỉnh phải. Bệnh nhân đã được phẫu thuật lấy u não vào tháng 5/2011. Kết quả giải phẫu bệnh sau mổ là Oligodendroglioma. Sau phẫu thuật bệnh nhân không điều trị gì thêm. Sau đó bệnh tái phát tại chỗ, bệnh nhân đã được phẫu thuật lấy u não 2 lần vào các thời điểm: tháng 2/2013 và tháng 5/2015. Sau mổ lần thứ 3 một tháng bệnh nhân ổn định và nhập viện Trung tâm Y học hạt nhân - Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai.
Tiền sử:
Bản thân: Khỏe mạnh
Gia đình: Chưa phát hiện gì đặc biệt.
Khám lúc vào viện:
- Bệnh nhân tỉnh, Glassgow: 15 điểm
- Thể trạng trung bình: cao 165cm, nặng 65kg.
- Mạch: 80 chu kỳ/phút, huyết áp: 120/70mmHg
- Không đau đầu, không buồn nôn
- Không liệt vận động
- Sẹo mổ vị trí thái dương phải liền sẹo tốt
- Tim đều rõ, T1,T2 rõ, không có tiếng bệnh lý
- Phổi: rì rào phế nang 2 phổi rõ, không có rales.
Các cơ quan, bộ phận khác không phát hiện bất thường.
Xét nghiệm cơ bản lúc vào viện:
- Xét nghiệm công thức máu: trong giới hạn bình thường
Hồng cầu: 4,74T/l
Huyết sắc tố: 149g/l
Bạch cầu: 6,8G/l
Tiểu cầu: 276G/l
- Sinh hóa máu: trong giới hạn bình thường
Glucose: 4,5 mmol/l
Ure: 3,9mmol/l
Creatinin: 145µmol/l
Men gan: GOT/GPT: 27/65 UI/l
- Xét nghiệm vi sinh: HBsAg (-), HIV (-), anti HCV (-)
- Xét nghiệm đông máu cơ bản, nước tiểu bình thường.
- Trước phẫu thuật bệnh nhân được chụp cộng hưởng từ sọ não đánh giá cho thấy có khối u não vùng thái dương phải kích thước 6x7cm gây phù não xung quanh.
Hình 1: Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não trước phẫu thuật lấy u lần 3: U não thùy thái dương phải kích thước 6x7cm gây phù não xung quanh (mũi tên đỏ)
- Chụp cộng hưởng từ sọ não đánh giá sau phẫu thuật: Hình ảnh tổn thương thâm nhiễm lan tỏa thùy thái dương phải kích thước 9x6cm, tổn thương ngấm thuốc trước tiêm dạng chảy máu, còn một phần ngấm thuốc.
Hình 2: Hình ảnh chụp cộng hưởng từ sọ não sau mổ: Tổn thương thùy thái dương phải sau mổ còn một phần ngấm thuốc (vòng tròn đỏ)
Kết quả mô bệnh học sau mổ: Oligodendroglioma grade III
Tóm tắt: Bệnh nhân nam 40 tuổi, được chẩn đoán: Oligodendroglioma thùy thái dương phải tái phát đã phẫu thuật lấy u lần 3.
Điều trị:
- Bệnh nhân được xạ trị gia tốc u não liều 60Gy, phân liều 2Gy/ngày x 30 ngày
- Kết hợp điều trị hóa chất Temozolomide 75mg/m2 da uống trong ngày xạ trị
Kết quả sau điều trị:
- Lâm sàng: Bệnh nhân ổn định, không đau đầu, không nôn, không liệt vận động. Rụng tóc tại vị trí xạ trị. Ăn uống, sinh hoạt bình thường.
- Chụp cộng hưởng từ sọ não đánh giá sau điều trị: Nhu mô não thùy thái dương phải có vùng tổn thương dạng khuyết não kích thước 76x35mm, có một phần nhỏ ngấm thuốc sau tiêm ở phần sau ổ khuyết não kích thước 30x13mm.
Hình 3: Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não sau xạ trị gia tốc: Ổ khuyết não vị trí thùy thái dương phải, còn một phần nhỏ ngấm thuốc sau tiêm
Kết luận:
Đây là một trường hợp bệnh nhân nam 40 tuổi, đã được chẩn đoán là u não thùy thái dương phải tái phát đã phẫu thuật lấy u (Oligodendroglioma grade III). Sau khi phẫu thuật lấy u một tháng bệnh nhân đã được điều trị kết hợp xạ trị gia tốc vào khối u não liều 60Gy và hóa chất temozolomide 75mg/m2 da /ngày vào các ngày xạ trị. Sau điều trị bằng hóa chất kết hợp xạ trị, bệnh đáp ứng một phần, tổn thương u sau điều trị thu nhỏ kích thước hơn so với trước điều trị.
Hình 4: Hình ảnh chụp cộng hưởng từ sọ não sau điều trị: tổn thương u não thùy thái dương phải đã thu nhỏ kích thước hơn so với phim chụp trước điều trị.
Chúng tôi tiếp tục điều trị hóa chất temozolomide 150mg/m2 da uống ngày 1-5, chu kỳ 28 ngày. Hy vọng bệnh nhân sẽ đạt được ổn định bệnh lâu dài.