Hướng dẫn chế độ ăn ít i-ốt cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa điều trị bằng i-ốt phóng xạ

 ThS. Bs Lê Quang Hiển

Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu-Bệnh viện Bạch Mai

 Ung thư tuyến giáp (UTTG) là loại ung thư phổ biến nhất trong các ung thư của hệ thống tuyến nội tiết. Tỷ lệ mắc ung thư tuyến giáp có xu hướng ngày càng gia tăng. Ungthư tuyến giáp biệt hóa gồm thể nhú, thể nang, hỗn hợp nhú và nang chiếm 80%; 20% còn lại là ung thư tuyến giáp không biệt hóa bao gồm thể tủy, thể thoái biến, ung thư tổ chức liên kết, lymphoma.

 Đối với ung thư tuyến giáp thể biệt hóa, mô hình phối hợp đa phương thức: Phẫu thuật + 131I (i-ốt phóng xạ)+ Hormon liệu pháp hiện được áp dụng phổ biến và cho kết quả tốt. Trong đó phẫu thuật cắt giáp toàn phần và vét hạch là phương thức điều trị cơ bản, 131I và hormon là phương thức điều trị bổ trợ.

 I-ốt là một khoáng chất mà cơ thể sử dụng để tổng hợp ra hóc môn tuyến giáp. Tất cả i-ốt trong cơ thể đều đến từ chế độ ăn uống. Hầu hết i-ốt trong chế độ ăn uống của chúng ta đến từ muối i-ốt và các sản phẩm khác được chế biến có bổ sung i-ốt. Chỉ một số loại thực phẩm (chẳng hạn như rong biển, sữa và một số loại cá) có chứa i-ốt một cách tự nhiên.

 Tuân thủ chế độ ăn ít i-ốt trước khi điều trị bằng i-ốt phóng xạ có thể giúp liệu pháp đạt hiệu quả tốt nhất. Nếu có quá nhiều i-ốt trong cơ thể trong quá trình điều trị bằng i-ốt phóng xạ, tuyến giáp của chúng ta có thể sử dụng i-ốt đó thay vì i-ốt phóng xạ. Điều này sẽ làm giảm hiệu quả của điều trị.

 Hầu hết bệnh nhân sẽ được hướng dẫn chế độ ăn ít i-ốt bắt đầu 2 tuần trước khi điều trị và bắt đầu lại chế độ ăn i-ốt như bình thường sau 1 đến 3 ngày điều trị bằng i-ốt phóng xạ. Tuy nhiên, khoảng thời gian trên có thể thay đổi ở một số bệnh nhân.

 Sau đây là chế độ ăn ít i-ốt khuyến cáo cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp trước khi điều trị bằng i-ốt phóng xạ:

 vCần tránh các thực phẩm sau đây: 

• Muối i-ốt.
• Các loại vitamin tổng hợp có chứa i-ốt (nên đọc kỹ thành phần trước khi sử dụng).
• Sữa hoặc các sản phẩm từ sữa: kem, pho mát, sữa chua, bơ.
• Hải sản: cá, sushi, động vật có vỏ, tảo bẹ hoặc rong biển.
• Các loại bánh quy, bánh gato.
• Thuốc nhuộm thực phẩm FD&C # 3: chất này xuất hiện trong quả anh đào maraschino và đôi khi là chất màu nhân tạo hồng hoặc đỏ trong đồ uống.
• Lòng đỏ trứng, thức ăn có lòng đỏ trứng.
• Sô cô la sữa (do thành phần sữa).
• Các sản phẩm từ đậu nành (nước tương, sữa đậu nành, đậu phụ) (lưu ý: đậu nành không chứa i-ốt. Tuy nhiên, ăn nhiều đậu nành đã được chứng minh là có thể cản trở sự hấp thu iốt phóng xạ trong các nghiên cứu trên động vật.) 

vNhững thực phẩm có thể ăn trong thời kỳ kiêng i-ốt:

• Muối không chứa i-ốt.
• Lòng trắng trứng.
• Bánh mì (không có sữa, muối i-ốt , bơ, lòng đỏ trứng…).
• Rau quả tươi hoặc đông lạnh.
• Ngũ cốc, các sản phẩm từ ngũ cốc (gạo, lúa mì..).
• Trái cây đóng hộp.
• Các loại hạt không ướp muối tự nhiên và bơ (lạc, hạt điều, hạnh nhân,...).
• Nước ngọt, bia, rượu, nước chanh, nước hoa quả.
• Cà phê hoặc trà nguyên chất (không sữa, kem).
• Bắp rang bơ với dầu thực vật hoặc không khí, với muối không i-ốt.
• Hạt tiêu đen, các loại thảo mộc và gia vị tươi hoặc khô, tất cả các loại dầu thực vật.
• Đường, mứt, thạch, mật ong.

 vMột số khuyến cáo bổ sung:

 Hạn chế thức ăn của nhà hàng vì không có cách nào để xác định nhà hàng sử dụng muối iốt hay không.

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi ngừng sử dụng bất kỳ loại thuốc có màu đỏ nào hoặc bất kỳ loại thuốc nào có chứa i-ốt (Ví dụ như Amiodarone, thuốc long đờm, thuốc sát trùng tại chỗ).
• Tránh tất cả các thảo dược (đặc biệt là khi người ta không chắc chúng chứa bao nhiêu i-ốt).

 Tài liệu tham khảo:

1.Mai Trọng Khoa, Lương Ngọc Khuê. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh ung bướu. Bộ Y tế, 2020.

2.Mai Trọng Khoa, Điều trị Basedow và ung thư tuyến giáp thể biệt hóa bằng I-131. Nhà xuất bản Y học, 2013.

3.https://www.thyroid.org/low-iodine-diet/

4.https://www.thyca.org/download/document/231/Cookbook.pdf

5.https://www.thyca.org/download/document/974/Low-Iodine%20Diet%20Quick%20Guide.pdf