Đau dây thần kinh số V (dây thần kinh sinh ba- TN: Trigeminal Neuralria) là một trong những nguyên nhân gây đau vùng mặt hay gặp nhất. Theo định nghĩa của Hội Thần kinh học Hoa Kỳ, đau dây V là những cơn đau xảy ra ở khu vực chi phối của một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh số V, có tính chất đột ngột, thường xảy ra ở một bên, đau dữ dội, đau nhói, như dao đâm, hay tái phát. Bệnh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tỷ lệ mắc hàng năm là 4-5/100000 dân.
PGS.TS. Mai Trọng Khoa1, ThS.Bs. Đoàn Xuân Trường1 , PGS.TS. Ngô Đăng Thục 2 và Cs
(1: Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu bệnh viện Bạch Mai. 2: Bộ môn Thần kinh Đại học Y Hà Nội)
Chẩn đoán đau dây V chủ yếu dựa vào lâm sàng, các chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm giúp chẩn đoán phân biệt các nguyên nhân đau vùng mặt. Nguyên nhân của đau dây V vô căn thường là: chèn ép mạch máu, thoái hóa myelin trong bệnh sxơ cứng rải rác, các nguyên nhân khác là:
Điều trị dây thần kinh số V có rất nhiều phương pháp.
Liệu pháp dùng thuốc là lựa chọn đầu tiên, các thuốc chống động kinh có vai trò rất quan trọng, đặc biệt là Phenytoin và Carbamazepine tiếp theo là các nhóm thuốc kháng động kinh thế hệ mới: Lamotrigine, Oxcacbarmazepine, Gabapentine.
Tuy nhiên sự kháng thuốc hay xảy ra với tỷ lệ cao.
Có nhiều phương pháp can thiệp phẫu thuật được áp dụng như: cắt phần ngoại biên của dây thần kinh sinh ba, phẫu thuật triệt hạch Gasseri, phẫu thuật giải phóng mạch máu chèn ép. Các phương pháp không phải phẫu thậu cũng được áp dụng như: triệt hạch Gasseria, triệt gốc dây thần kinh bằng nhiệt, bằng song cao tần, bằng glycerol cũng được áp dụng và cho những tỷ lệ thành công nhất định. Tuy nhiên những biến chứng có thể xảy ra như: biến chứng gây mê, biến chứng nhiễm trùng, mất cảm giác vùng mặt có thể xảy ra.
Phương pháp xạ phẫu dây thần kinh sinh ba bằng CyberKnife và Gamma knife là một phương pháp điều trị ít xâm lấn đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới cho kết quả: hết cảm giác đau nhanh, tái phát muộn, ít biến chứng.
Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai đã ứng dụng hệ thống xạ phẫu Gamma quay tiên tiến của Hoa Kỳ điều trị cho một số trường hợp đau dây thần kinh sinh ba.
Ưu điểm của phương pháp xạ phẫu dao Gamma quay trong điều trị đau dây thần kinh số V nguyên phát:
- Hiệu quả giảm đau, hết đau nhanh: sau điều trị 1 hoặc vài tuần
- Tỷ lệ tái phát cơn đau thấp
- Phương pháp ít xâm lấn
- Tránh được các biến chứng của phẫu thuật: gây mê, nhiễm trùng
- Thời gian nằm viện ngắn nhất
- Chi phí điều trị không cao so với các phương pháp can thiệp khác.
Sau đây chúng tôi xin giới thiệu một trường hợp bệnh nhân đau dây V nguyên phát đã điều trị bằng phương pháp xạ phẫu Gamma quay.
Bệnh nhân Phan Th. Ch 66 tuổi
Bị đau dây V nhánh hàm dưới (V3) bên phải hơn 6 tháng, đã điều trị nội khoa phối hợp nhiều loại thuốc nhưng không hết cơn đau, hay tái phát và mực độ đau càng ngày càng tăng, số cơn dày hơn.
Bệnh nhân được xạ phẫu Gamma quay, tại trung tâm Y học hạt nhân Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai.
Liều xạ phẫu: 30 Gy ( 50% liều). Sau 2 tuần, bệnh nhân không còn biểu hiện đau và không phải dùng thuốc nữa.
 |  |
| Trên hình ảnh MRI sọ não cắt qua cầu não, xung T1, hình ảnh dây thần kinh số 5( Dây thần kinh sinh ba) hai bên rất rõ | Kế hoạch xạ phẫu Gamma: Đặt 1 shot 4mm vào rễ dây thần kinh số 5 bên phải tại vị dây thần kinh đi vào cầu não. Đường tròn màu vàng là đường đồng liều 50% tương ứng 30 Gy. |
Nguồn: ungthubachmai