Xạ trị - Các loại xạ trị
Tia xạ dùng trong điều trị ung thư được gọi là bức xạ ion hóa do nó tạo ra ion bên trong các tế bào mà nó đi qua khi giải phóng các electron ra khỏi nguyên tử (Ion là các nguyên tử mang điện tích do nhận thêm hoặc mất đi các electron). Hiện tượng này có thể tiêu diệt các tế bào hoặc làm thay đổi gen.
Một dạng khác của tia xạ như sóng radio, microwave, sóng ánh sáng được gọi là bức xạ không ion hóa. Chúng không có nhiều năng lượng bằng các bức xạ ion hóa và cũng không có khả năng ion hóa các tế bào.
Bức xạ ion hóa có thể được chia ra làm 2 loại chính:
- Photon (tia X và tia gamma) được dùng rộng rãi nhất
- Bức xạ hạt (electron, proton, neutron, hạt alpha, và hạt beta).
Một số loại bức xạ ion hóa mang năng lượng nhiều hơn những loại khác. Năng lượng càng cao, tia xạ càng có thể xuyên thủng sâu hơn vào bên trong mô. Cách hoạt động của một số loại bức xạ rất quang trọng trong xây dựng kế hoạch xạ trị. Các bác sĩ xạ trị ung thư sẽ lựa chọn loại và năng lượng phóng xạ phù hợp nhất đối với mỗi khối u của bệnh nhân.
Những loại bức xạ thường gặp dùng để điều trị ung thư bao gồm:
- Photon năng lượng cao: bắt nguồn từ những nguồn phóng xạ như coban, cesium, hoặc máy gia tốc tuyến tính (linear accelerator - còn được gọi tắt là linac). Chúng là loại xạ trị được dùng nhiều nhất ngày nay.
- Tia electron: được sản xuất bởi máy gia tốc tuyến tính, dùng cho những khối u gần bề mặt cơ thể do độ xuyên thấu của chúng kém hơn khi đến các mô sâu hơn.
- Proton: là một dạng điều trị mới. Proton là một phần của nguyên tử gây ra những tổn thương nhỏ cho các mô mà chúng đi qua những chúng rất tốt để tiêu diệt những tế bào ở cuối đường đi của chúng. Điều này có nghĩa là các tia proton cho phép đưa nhiều bức xạ đến ung thư hơn nhưng lại gây ra ít tác dụng phụ cho những mô bình thường xung quanh hơn. Proton được dùng thường xuyên cho một số loại ung thư nhưng cũng cần phải nghiên cứu thêm để điều trị những loại ung thư khác. Một số kỹ thuật dùng trong điều trị bằng proton cũng có thể thực hiện ở những bệnh nhân điều trị bằng neutron. Điều trị bằng tia xạ proton đòi hỏi phải có những thiết bị mang tính chuyên biệt cao và hiện nay chỉ được thực hiện ở một số cơ sở y tế mà thôi.
- Neutron: được dùng điều trị cho một số loại ung thư ở đầu, cổ và tiền liệt tuyến. Đôi khi chúng cũng có ích khi những dạng xạ trị khác không có tác dụng. Tuy nhiên, chúng được sử dụng ngày càng ít đi do những tác dụng phụ lâu dài mà chúng gây ra