Thêm hy vọng trong phòng chống ung thư

Trên thực tế có một vài trường hợp đã tự phục hồi bệnh ung thư hiếm gặp. Điều này khiến các bác sĩ rất chú ý vì không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Liệu những trường hợp kỳ diệu này có thể cung cấp những manh mối quan trọng cho công tác điều trị bệnh ung thư?

Một cụ bà 74 tuổi từng bị bệnh phát ban, vào thời điểm cụ nhập viện, vùng dưới chân phải của cụ bị bao phủ những cục sáp có màu đỏ và tím. Các xét nghiệm cho thấy đó là một dạng ung thư biểu mô và tương lai có vẻ ảm đạm. Sự xâm lấn của các khối u khiến phương pháp xạ trị xem ra không có kết quả; các bác sĩ tỏ ra bất lực với phương pháp phẫu thuật cắt bỏ khối u. Và hướng điều trị cắt cụt chi có lẽ là sự lựa chọn tốt nhất đối với bà cụ. Nhưng, trước tất cả sự kinh ngạc của các bác sĩ tại Bệnh viện St James (Dublin, Ireland) - một phép nhiệm màu đã xảy ra: các khối u bắt đầu teo lại và khô đét mà chưa cần dùng đến phương pháp điều trị nào. Sau 20 tuần trước sự theo dõi của các bác sĩ, bệnh nhân đã tự loại trừ bệnh ung thư. BS. Alan Irvine sửng sốt: “Bằng cách nào đó bà cụ đã tự chữa lành bệnh ung thư đáng sợ này”.

Trường hợp cơ thể tự chữa khỏi bệnh ung thư như trường hợp của cụ bà trên đây là rất hiếm hoi. Dựa trên các trường hợp bệnh nhân đặc biệt này, các nhà khoa học đang nghiên cứu về một bản chất sinh học được gọi là “hồi quy tự phát” nhằm săn lùng các manh mối dẫn đến việc những căn bệnh ung thư tự lành. Xét về lý thuyết, hệ miễn dịch của chúng ta săn lùng và hủy diệt các tế bào đột biến trước khi nó phát triển thành bệnh ung thư. Tuy nhiên, đôi khi các tế bào này đã lẩn trốn việc bị theo dõi, nó đã tái sản sinh cho đến khi phát triển thành một khối u mạnh. Vào thời điểm ung thư được các bác sĩ phát hiện thì việc phục hồi mà không cần trợ giúp xem ra rất khó khăn. Theo y điển, chỉ có 1/100.000 bệnh nhân ung thư được cho là khỏi bệnh mà không cần điều trị.

Có những trường hợp hồi phục từ một căn bệnh ung thư thời niên thiếu được gọi là u nguyên bào thần kinh, đã cung cấp một số manh mối tốt nhất về thứ đã kích hoạt sự thuyên giảm tự phát. U nguyên bào thần kinh là một dạng ung thư đã phát sinh từ các khối u trong hệ thần kinh và các tuyến nội tiết. Nếu nó lây lan sẽ dẫn đến những nốt sần trên da và phát triển trong gan, sưng ở vùng bụng gây khó thở cho trẻ em. U nguyên bào thần kinh gây đau đớn, song thỉnh thoảng nó cũng biến mất rất nhanh như khi đến, thậm chí không cần đến sự can thiệp của y học. Trẻ em dưới 1 tuổi, hiện tượng hồi quy là rất phổ biến, các bác sĩ tránh can thiệp hóa trị ngay lập tức nhằm hy vọng khối u sẽ tự teo. Tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia (Mỹ), đã ghi nhận 3 trường hợp có di căn da khá ấn tượng và 1 trường hợp có gan phình rộng, nhưng cuối cùng họ đã hồi phục rất tốt.

BS. Garrett Brodeur (Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia - Mỹ) cho biết, không giống như các tế bào thần kinh khác, các tế bào trong khối u nguyên bào thần kinh dường như được phát triển để sống còn mà không phải là “nhân tố tăng trưởng thần kinh” (NGF) - cho phép chúng phát triển trong những phần sai trái của cơ thể nơi vắng mặt NGF. Sự thuyên giảm tự nhiên cũng được kích hoạt bởi một sự thay đổi tự nhiên có trong các tế bào khối u nguyên bào thần kinh, có thể là liên quan đến những thụ thể tế bào mà NGF đã gắn vào. Dù có bất kỳ thay đổi gì thì cũng có nghĩa là các tế bào sẽ không thể tồn tại lâu mà không nhận được chất dinh dưỡng cần thiết. Nếu là như thế, một loại thuốc sẽ chú mục vào các thụ thể này mà có thể khởi động phục hồi ở những bệnh nhân khác. Thuốc sẽ chọn để tiêu diệt các tế bào khối u nhạy cảm, do đó nó sẽ “tha” cho bệnh nhân khỏi hóa trị, xạ trị hay phẫu thuật. Nó sẽ không làm họ bệnh hay rụng tóc, hoặc suy giảm hồng cầu”.

Từ cuối thế kỷ 19, BS. William Bradley Coley đã đối mặt với việc cứu sống một bệnh nhân bị mắc một khối u lớn ở cổ. 5 ca phẫu thuật đều thất bại trong việc diệt trừ tận gốc ung thư cho bệnh nhân. Sau đó bệnh nhân bị nhiễm khuẩn da nặng và sốt cao. Nhưng sau đó, bệnh nhân đã phục hồi và khối u biến mất... BS. Colay đã hết sức kinh ngạc và kiểm tra nguyên tắc trên một số bệnh nhân khác và ông đã khám phá ra rằng, việc cho bệnh nhân nhiễm vi khuẩn, hay điều trị bằng chất độc thu hoạch từ vi khuẩn, đã phá hủy khối u theo một cách phi thường. Liệu nhiễm khuẩn có thể là chìa khóa làm kích thích thuyên giảm nói chung? Các phân tích từ bằng chứng gần đây đã đưa đến một số ý tưởng thuyết phục.

Nghiên cứu của hai ông Rashidi và Fisher đã khám phá ra rằng, 90% các bệnh nhân phục hồi từ bạch cầu đã từng bị các căn bệnh khác như viêm phổi một thời gian ngắn trước khi ung thư biến mất. Những tài liệu khác ghi nhận rằng các khối u đã biến mất sau khi bệnh nhân phát bệnh bạch hầu, bệnh lậu, viêm gan, cúm, sốt rét, sởi, đậu mùa và giang mai. Có thể sự lây nhiễm đã làm kích hoạt một phản ứng miễn dịch tiêu diệt các khối u. Nhiệt của cơn sốt có thể làm tiêu giảm các khối u vì chúng dễ bị tổn thương nhất và kích hoạt các tế bào này “tự vẫn”.

“Tôi nghĩ rằng sự lây nhiễm có thể thay đổi bẩm sinh các tế bào miễn dịch từ việc giúp các khối u tự hạ sát chính chúng” - dẫn lời phát biểu của ông Henrik Schmidt tại Bệnh viện đại học Aarhus (Đan Mạch). Nó cũng kích thích các phần khác của hệ miễn dịch như các tế bào đuôi gai và tế bào T nhằm nhận diện các tế bào khối u, vì thế chúng có thể tấn công ung thư nếu nó xuất hiện trở lại.

Người ta đang nghĩ đến những cách điều trị ung thư xa hơn, chẳng hạn như kết hợp giữa các bệnh nhân bị ung thư với một căn bệnh nhiệt đới. Kỹ thuật này được phát triển bởi một dự án của Mỹ, gọi là PrimeVax, liên quan đến một cách tiếp cận theo hai hướng. Trước hết là lấy mẫu một khối u và thu thập các tế bào đuôi gai từ máu của bệnh nhân. Những tế bào này giúp phối hợp phản ứng của hệ miễn dịch với một mối đe dọa, bằng cách cho tiếp xúc chúng với khối u trong phòng thí nghiệm và có khả năng để lập trình chúng nhằm nhận diện các tế bào ung thư. Trong khi đó bệnh nhân sẽ được cho một liều sốt xuất huyết, một căn bệnh do muỗi gây ra, trước khi họ được tiêm với một chủng tế bào đuôi gai mới được “huấn luyện”. Dưới sự giám sát của các bác sĩ tại bệnh viện, bệnh nhân bắt đầu lên cơn sốt ở mức 40,50C, kết hợp với sự lây lan của các phân tử gây viêm.

Trong trường hợp các khối u đã ẩn nấp bị theo dõi thì bây giờ chúng sẽ trở thành mục tiêu bị tấn công ồ ạt bởi các tế bào miễn dịch, được dẫn đầu bởi các tế bào đuôi gai đã lập trình. Việc lây nhiễm các bệnh nhân dễ bị tổn thương với bệnh nhiệt đới nghe thì có vẻ liều lĩnh, song thực tế là bệnh sốt rét rất hiếm khi gây chết người, làm cho nó là một sự lựa chọn an toàn nhất cho việc nhiễm khuẩn. Quan trọng hơn là khi cơn sốt đã giảm, các tế bào miễn dịch được lập trình sẽ vẫn giám sát khối u nếu nó xuất hiện trở lại. Ông Bruno Lyday từ PrimeVax nhấn mạnh: “Ung thư là một mục tiêu di chuyển và phần lớn các liệu pháp là tấn công nó chỉ từ một phía, nhưng chúng tôi đang tấn công nó toàn diện ngay bây giờ và tương lai”. Nghe có vẻ đây là một liệu pháp đầy tham vọng, song nó rất khả thi. Phía PrimeVax nhấn mạnh rằng đây là giai đoạn phát triển ban đầu. Những đợt thử nghiệm sẽ được PrimeVax tập trung trên các bệnh nhân bị u ác tính vào cuối năm 2015.