GS.TS. Mai Trọng Khoa, Bs. Đồng Xuân Hà, PGS.TS. Phạm Cẩm Phương
Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai.
Ung thư thực quản và ung thư đại tràng là hai loại bệnh lý ác tính nguy hiểm của đường tiêu hóa, đứng hàng thứ 3 và 4 về tỷ lệ tử vong chỉ sau ung thư phổi và gan. Bệnh thường chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn do bệnh nhân đến muộn, triệu chứng lâm sàng nghèo nàn...
Theo số liệu GLOBOCAN 2018 của Cơ quan nghiên cứu Ung thư Quốc tế (International Agence on Cancer Research – IACR) trên toàn Thế giới có khoảng 570.000 người mắc mới ung thư thực quản, chết là 508.000 người – Với ung thư đại tràng con số này là ~ 1.100.000 cas mới, chết ~ 551.000 người. Ở Việt Nam, các con số lần lượt là – Ung thư thực quản: Mới mắc ~ 2.500 người, chết ~ 2.200 người. Ung thư đại tràng: Mới mắc ~ 15.000 người, chết ~ 8.000 người.
Ung thư thực quản thường liên quan nhiều với rượu, thuốc lá, béo phì và bệnh lý trào ngược thực quản. Thói quen ăn uống ít chất xơ, nhiều mỡ, đạm động vật, dưa muối... làm tăng nguy cơ mắc cả hai loại ung thư này.
Bệnh thường tiến triển âm thầm với những triệu chứng mơ hồ ở giai đoạn sớm như khó chịu khi nuốt, nuốt vướng, nghẹn ở ung thư thực quản; rối loạn bài tiết phân ở ung thư đại tràng sau đó tiến triển nhanh và rầm rộ ở giai đọan sau như khó nuốt, nghẹn đặc sặc lỏng, đau bụng, nôn máu, rối loạn đại tiện nặng, ỉa máu, gầy sút cân…
Bệnh thường gặp đơn độc trên mỗi cá thể hoặc là ung thư thực quản, hoặc là ung thư đại trực tràng nhưng cũng không hiếm gặp các trường hợp có cả hai ung thư này cùng lúc, với những trường hợp này tiên lượng thường xấu và điều trị gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện ở những giai đoạn sớm, điều trị đúng, kịp thời vẫn cho những kết quả tốt, khả quan, kể cả những trường hợp bệnh nhân cao tuổi. Dưới đây là một trường hợp đã được khám phát hiện 2 loại ung thư là thực quản và đại tràng và đã được điều trị tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu Bệnh viện Bạch Mai.
Bệnh nhân L.Đ.C - nam 79 tuối, sống tại Thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa, đi khám bệnh vì đại tiện ra máu.
Bệnh nhân làm nghề lái xe, đã về hưu được 15 năm, lúc trẻ có hay hút thuốc lào, thuốc lá, đã bỏ được hơn 10 năm, thỉnh thoảng có uống bia rượu nhưng không thường xuyên. Vì là lái xe nên ăn uống không điều độ, hay ăn nhanh và ít chất xơ. Gia đình hoàn toàn khỏe mạnh, không có ai bị mắc bệnh ung thư.
Bệnh nhân thỉnh thoảng đau lâm râm vùng hạ vị không lan từ vài năm nay, đau một vài hôm rồi tự khỏi. Thỉnh thoảng ợ hơi, không ợ chua, không nuốt nghẹn. Hay đại tiện phân lỏng, có lúc 3 – 4 lần trong ngày, không nhày, không máu.
Bệnh nhân cũng không thăm khám hoặc điều trị gì.
Cách khoảng hai tuần trước vào viện thỉnh thoảng đại tiện ra nhày máu, đau hạ vị quặn cơn nhiều hơn, có lúc đại tiện ra ít máu đỏ tươi và lờ lờ máu cá.
Ngoài ra bệnh còn đau cột sống thắt lưng. Không sút cân. Vẫn ăn uống, tiểu tiện bình thường.
Bệnh nhân đi khám nội soi phát hiện đám sùi thực quản và polyp lớn đại tràng Sigma nên chuyển ra bệnh viện Bạch Mai điều trị.
Tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu bệnh viện - Bạch Mai bệnh nhân đã được khám bệnh, làm các xét nghiệm chẩn đoán một cách hệ thống – Cụ thể như sau:
Khám bệnh:
- Toàn thân:
o Bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc tốt. Thể trạng trung bình. Da không xanh, niêm mạc hồng. Hạch ngoại biên không sờ thấy, tuyến giáp không to.
o Mạch: 78Ck/p. T: 36.8oC. HA: 150/80mmHg. SpO2: 98%.
o Cao: 170cm. Nặng: 60kg. Diện tích da: ~ 1.64m2.
- Các cơ quan:
o Tim: Nhịp đều. T1, T2 rõ. Không có tiếng tim bệnh lý.
o Phổi: RRPN rõ, không ran.
o Bụng: Chướng nhẹ, mềm: Gan – Lách không to. Hố chậu trái nắn đau tức nhẹ, không có phản ứng thành bụng.
o Thận – tiết niệu: Hai hố thận bình thường.
o Thần kinh: Không liệt khu trú. Các dấu hiệu não, màng não âm tính.
o Cơ – Xương – Khớp: Vận động bình thường.
o Các cơ quan khác chưa phát hiện gì đặc biệt.
Các xét nghiệm đã làm và kết quả:
- Xét nghiệm máu:
o Công thức máu: Bình thường.
o Sinh hóa máu: Ure, Creatine, GOT, GPT, Glucose, Lipide máu trong giới hạn bình thường.
o Vi sinh: HIV - Âm tính. HbsAg - Âm tính.
o Tumor maker: CEA, CA 19-9, CA 72-4, PSA: Trong giới hạn bình thường.
- Chẩn đoán hình ảnh:
o Siêu âm bụng: Sỏi thận 2 bên.
o X-quang ngực thẳng: Bình thường.
- Thăm dò chức năng:
o Điện tâm đồ: Bình thường.
o Siêu âm tim: Hở nhẹ van hai lá.
o Nội soi thực quản – dạ dày: Tổn Thương sùi 1/3 dưới thực quản theo dõi K thực quản (Đã sinh thiết và làm Giải phẫu bệnh). Viêm teo niêm mạc dạ dày C2. H.Pylori – Dương tính.
Hình ảnh nội soi thực quản: Vùng tổn thương sùi (Hình bên trái - Mũi tên màu xanh) đoạn 1/3 giữa thực quản. Vùng tổn thương sau nhuộm Lugol (Hình bên phải - Mũi tên màu vàng).
o Nội soi đại – trực tràng: Có 05 polyp. Cái lớn nhất ở đại tràng Sigma , kích thước khoảng 4cm, đầu xung huyết, chia múi. Bệnh nhân đã được cắt polyp qua nội soi – Bệnh phẩm gửi làm Giải phẫu bệnh.
Hình ảnh Polyp lớn ~ 4cm ở đại tràng Sigma (Hình bên trái - Mũi tên màu xanh) đã được cắt qua nội soi, sau cắt được kẹp clip cầm máu (Hình bên phải).
- Kỹ thuật Y học hạt nhân:
o Chụp PET/CT: kết quả cho thấy
- Thực quản đoạn 1/3 giữa có khối u, kích thước khoảng 1.4cmx0.6cm, tăng hấp thu 18-FDG, max SUV=3.49.
- Sỏi nhỏ hai thận.
- Không thấy hình ảnh tăng hấp thu và chuyển hóa 18-FDG bất thường các vị trí khác trong cơ thể.
Hình ảnh cắt ngang (Axial) qua đốt sống ngực số 7 – Tổn thương tăng hấp thu 18-FDG (Mũi tên màu vàng).
Hình ảnh tổn thương tăng hấp thu 18-FDG (Mũi tên màu vàng) đơn độc đoạn 1/3 giữa dưới thực quản theo mặt phẳng trán (Coronal).
Hình ảnh tổn thương tăng hấp thu 18-FDG (Mũi tên màu vàng) ở mặt phẳng đứng dọc (Sagittal).
- Xét nghiệm mô bệnh học:
o Thực quản: Ung thư biểu mô vảy không sừng hóa xâm nhập.
o Đại tràng: Ung thư biểu mô tuyến biệt hóa vừa xâm nhập mô đệm.
Như vậy, ở bệnh nhân này có 2 loại ung thư với mô bệnh học khác nhau: Ung thư biểu mô vẩy không sừng hóa với ung thư thực quản và ung thư biểu mô tuyến biệt hóa vừa với ung thư đại tràng
Bệnh nhân đã được hội chẩn bởi Hội đồng hội chẩn tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai để đưa ra Chẩn đoán và Phương pháp điều trị cho người bệnh.
Chẩn đoán:
- Ung thư biểu mô vảy không sừng hóa xâm nhập 1/3 dưới T1N0M – Giai đoạn IB – PS1.
- Ung thư biểu mô tuyến biệt hóa vừa đại tràng Sigma T1N0M0 – Giai đoạn Dukes A – PS1.
Điều tri:
- Phẫu thuật cắt đoạn thực quản theo phương pháp Oringer (Phẫu tích mù mở bụng, mở cổ không kèm theo mở ngực, phù hợp với tuổi của bệnh nhân)
- Nội soi can thiệp cắt polyp.
Bệnh nhân được tiến hành phẫu thuật cắt đoạn thực quản ngay sau đó, kết quả giải phẫu bệnh sau phẫu thuật là pT1bN0M0 với 5/5 hạch âm tính – phù hợp với chẩn đoán ban đầu.
Sau 10 ngày hậu phẫu bệnh nhân đã hồi phục hoàn toàn, ăn uống, đại tiểu tiện, đi lại vận động bình thường.
Bệnh nhân đã được xuất viện 15 ngày sau phẫu thuật và được dặn tái khám định kỳ mỗi 03 tháng bằng các xét nghiệm máu theo dõi các maker ung thư, chụp CT scan ngực, MRI tiểu khung, nội soi hoặc chụp PET/CT nhằm theo dõi kết quả điều trị, phát hiện tái phát hoặc di căn sớm để có phương án điều trị tiếp sớm và tích cực nhất.
ungthubachmai.com.vn