GS.TS Mai Trọng Khoa, TS. BS. Phạm Cẩm Phương, BSNT Lê Viết Nam
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai
U não là thuật ngữ dùng để chỉ các khối u choán chỗ trong hộp sọ, được chia làm 2 loại: lành tính và ác tính. U não ác tính bao gồm nguyên phát và thứ phát (di căn từ nơi khác đến). Ở Việt Nam theo thống kê của Bệnh viện Nhi Trung ương u não đứng thứ 2 trong các bệnh ung thư ở trẻ em (sau bệnh bạch cầu), chiếm 1/4 tổng số các bệnh lý ung thư ở trẻ em. Tại Hoa Kỳ, số ca mắc mới hàng năm ở trẻ em vào khoảng 1-3 trên 100.000 trẻ em, tỷ lệ mắc ở nam cao hơn ở nữ. U não ở trẻ em thường hay gặp là các loại u tế bào mầm (Germ cell tumors), u nguyên tủy bào (meduloblastoma), u sọ hầu (Craniopharyngioma), u thần kinh đệm (u sao bào - Astrocytoma). U sao bào là loại u nguyên phát thường gặp và có tiên lượng xấu, tiến triển nhanh và rất ác tính. Tùy thuộc vào vị trí và kích thước của khối u mà có biểu hiện lâm sàng khác nhau: đau đầu, buồn nôn, nôn, liệt nửa người, co giật, rối loạn tâm thần….Điều trị u sao bào ác tính là kết hợp nhiều phương pháp điều trị: phẫu thuật lấy u tối đa, xạ trị và hóa trị. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị tuy nhiên tiên lượng ở những bệnh nhân u não còn xấu, đặc biệt là ở trẻ em. Sau đây là một trường hợp điều trị thành công u sao bào ác tính tại trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai.
Bệnh cảnh: Bệnh nhân Lê Ngọc C., nữ, 7 tuổi, vào viện ngày 17/3/2015 vì đau đầu và nôn.
Bệnh sử: Cách ngày vào viện 2 tháng, bệnh nhân xuất hiên đau đầu, buồn nôn, nôn nhiều, kèm theo đi lại mất thăng bằng. Bệnh nhân đi khám tại bệnh viện Nhi trung ương được chụp phim cộng hưởng từ sọ não phát hiện u não vị trí hố sau kích thước 28x29mm. Sau đó bệnh nhân được phẫu thuật lấy u não. Sau phẫu thuật ổn định. bệnh nhân được chuyển đến Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu- Bệnh viện Bạch Mai để điều trị tiế
Hình 1: Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não trước phẫu thuật: U tiểu não kích thước 28x29mm
- Tiền sử:
- Bản thân: Khỏe mạnh
- Gia đình: chưa phát hiện gì đặc biệt
- Khám bệnh nhân lúc vào viện:
- Bệnh nhân tỉnh, Glasgow 15 điểm
- Da, niêm mạc hồng
- Không sờ thấy hạch ngoại vi
- Không liệt vận động
- Tim đều rõ, 100 chu kỳ/phút
- Phổi: Rì rào phế nang phổi rõ, không ran
- Cơ quan khác: chưa phát hiện bất thường
- Xét nghiệm cơ bản:
- Công thức máu, sinh hóa máu: trong giới hạn bình thường
- Virus: HIV, HbsAg: âm tính
- Siêu âm bụng, chụp X quang tim phổi: Bình thường
Sau đó bệnh nhân đã được phẫu thuật để cắt bỏ khối u.
- Chụp cộng hưởng từ sọ não (sau mổ): Hình ảnh khuyết não vị trí thùy nhộng tiểu não, không thấy tổn thương ngấm thuốc bất thường.
Hình 2: Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não sau phẫu thuật: Khuyết não vị trí thùy nhộng tiểu não
- Xét nghiệm mô bệnh học sau phẫu thuật: U sao bào độ 3 (Anaplastic Astrocytoma grade 3)
- Điều trị:
- Xạ trị gia tốc diện phẫu thuật với liều 52,5Gy, phân liều 1,5Gy/ngày
- Hóa chất Temozolomide 75mg/m2 da uống trong ngày xạ trị.
- Đánh giá sau hóa xạ trị:
1. Lâm sàng:
- Bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc tốt
- Không đau đầu, không buồn nôn
- Không liệt vận động
- Ăn uống sinh hoạt bình thường
2. Chụp cộng hưởng từ sọ não: Hiện không phát hiện tổn thương bất thường
Hình 3: Hình ảnh cộng hưởng từ sọ não sau xạ trị: không thấy tổn thương bất thường
- Sau đó bệnh nhân được điều trị hóa chất bổ trợ 6 chu kỳ
Temozolomide 150mg/m2 da uống ngày 1-5, chu kỳ 28 ngày
- Sau điều trị hóa chất 6 chu kỳ:
- Lâm sàng: Bệnh nhân ổn định, không đau đầu, buồn nôn
- nghiệm: công thức máu, sinh hóa máu: bình thường
- Chụp cộng hưởng từ sọ não: Hiện tại không thấy tổn thương bất thường
Tóm lại: Bệnh nhân nữ 7 tuổi được chẩn đoán u sao bào độ 3 vùng hố sau
Mô bệnh học: Anaplatic Astrocytoma độ 3
Điều trị: Phẫu thuật lấy u, kết hợp hóa xạ trị đồng thời và hóa trị bổ trợ
Bệnh đáp ứng hoàn toàn sau điều trị. Hiện tại bệnh nhân ổn định và được tái khám định kỳ mỗi ba tháng.